( عقلانی بودن عملکرد فتحعلیشاه... قرارداد های تورکمن چای و گلستان )

مصاحبه دکتر صادق زیبا کلام و دلیل انعقاد معاهده ترکمانچای و گلستان:

مصاحبه کننده : حالا برگردیم بر سر عملکرد فتحعلیشاه در انعقاد معاهده گلستان و ترکمانچای. به نظر شما مذاکره کننده‌های ایرانی در این دو معاهده بد عمل کردند یا اینکه چاره دیگری هم داشتند.

پاسخ : شما توجه کنید که ما جنگ را باخته بودیم روس‌ها تبریز را گرفته بودند و به نظرم روس‌ها مردانگی به خرج دادند و حاضر شدند به پشت رود ارس بروند. بنابراین ایران چاره‌ای جز پذیرش مفاد عهد نامه نداشت. هیچ‌ وقت فرد شکست خورده مذاکره نمی‌کند، بلکه دربست تسلیم می‌شود. به همین دلیل براین باورم که فتحعلیشاه چاره‌ای جز این نداشت. هر قدرتی که شکست می‌خورد باید تمام درخواست‌های دولت فاتح را بپذیرد. بنابراین ایران نیز می‌بایست کوتاه می‌آمد. اگر ایران به این معاهده‌ها تن نمی‌داد، تبریز، زنجان و تهران هم به خاک روس‌ها الحاق می‌شد. ارتش روس آنقدر قوی بود که هیچ چیز نمی‌توانست جلوی آنها را سد کند. بنابراین درست نیست که گفته شود که فتحعلیشاه خیانت کرده است، چون می‌خواست کشور را حفظ کند. نمی‌توانست کار دیگری کند. به نظر من مورخینی که این شائبه‌ها را مطرح می‌کنند باید به این سوال پاسخ بدهند که چرا ایران موجب شد که دور دوم جنگ ایران و روس شروع شود؟ ایران در معاهده ترکمانچای خسارت پرداخت کرد چون جنگ را شروع کرد. همچنانکه ایران از عراق طلب کرد تا خسارت پرداخت کند چون جنگ را آغاز کرده بود. اگر ایران به دولت روس اولتیماتوم نمی‌داد و روحانیون دولت را تحریک نمی‌کردند که به دلیل این امر که روس‌ها در مناطق تحت امر خود مسلمانان را اذیت می‌کنند و باید به یاری آنها شتافت، قطعا دور دوم جنگ ایران و روس شروع نمی‌شد. متاسفانه در حالیکه هر ناظری که وضعیت دو سوی میدان را می‌شناخت در می‌یافت که برنده هر نبرد احتمالی روسیه است، تعدادی از مردم هیجانزده و برخی از روحانیونی که شناختی از قدرت روسیه نداشتند بر طبل جنگ نواختند و شاه و دربار را مجبور به پیروی کردند. بعضی تلاش دارند علت شکست ایران در دور دوم نبرد ایران و روسیه را به گردن کم‌کاری دربار قاجار بیاندازند، اما به نظر من حتی اگر این فرض را بپذیریم و در صورت بسیج تمام قوا نیز در نتیجه جنگ تغییری حاصل نمی‌شد. بحث در اصل این نبرد است و نشناختن دنیای آن روز توسط حامیان آن روز نبرد دوم ایران و روسیه.

 

مصاحبه کننده : پس اگر شما هم جای فتحعلیشاه بودید همین کار را می‌کردید ؟

پاسخ : قطعا راهکار دیگری نبود. اگر فتحعلیشاه یا هر کس دیگری به این شرایط تن نمی‌داد دیگر چیزی از ایران باقی نمی‌ماند و این سرزمین توسط ارتش تزار بلعیده شده‌بود.

مصاحبه کننده : پس شما این نوع عقب نشینی را خیانت نمی‌دانید؟ چون در تاریخ ما عقب نشینی‌ها خیانت و هرگونه شعارهای تند و ضد استعماری به عنوان خدمت معرفی می‌شود.

پاسخ : اصلا و ابدا. من بر این باورم عباس میزرا و فتحعلیشاه کاملا عقلایی رفتار کردند اگر شعارهای تند داده بودند که دیگر شهری از ایران باقی نمانده بود و همه شهرها به تصرف روس‌ها در می‌آمد و امروز ما احتمالا به دلایل از بین رفتن کلیتی به نام ایران سخن می‌گفتیم. در پایان باید این نکته را تاکید کنم که در دیپلماسی بسیاری از عقب‌نشینی‌های خردمندانه برای کشور بسیار بیش از سیاست‌های تهاجمی و متهورانه بی‌پشتوانه سود به همراه داشته‌است.

در قسمت های دیگر این مصاحبه دکتر صادق زیبا کلام دلیل 200 باز ازدواج فتعلی شاه را بدست اوردن یک متحد در هر ازدواج دانست ایشان افزودند نزدیک‌ترین قبر به حضرت معصومه(س) قبر فتحعلیشاه است. همان کسی که او را شما جرثومه فساد، بی‌دینی و خیانت تصور می‌فرمایید.

مصاحبه کننده : چون قدرت داشته و  پادشاه بوده حتما به زور حکومت او را در آن مکان مقدس دفن کرده‌اند.

پاسخ : مابقی تاریختان هم همین طوری است. اولا اصلا به زور نبوده است. بلکه جنازه او  با ابهت و با جمعیت از تهران به قم حمل شدو کل مملکت عزدارای کردند. بر جنازه او بزرگترین علما و روحانیون ایران نماز خواندند. ثانیا در هیچ کجا تاریخ ذکر نشده که مردم و علما مخالف دفن جنازه فتحعلیشاه در حرم حضرت معصومه(س) بودند و چون زور علما و مراجع نمی‌رسید به عنوان اعتراض سکوت کردند و از منازلشان بیرون نیامدند بلکه تاریخ عکس اینها را می‌گوید. تاریخ می‌گوید که علما و مراجع نجف تسلیت گفتند. مردم سیاه پوشیده و عزاداری کردند. نه تنها هیچ اعتراضی نسبت به دفن فتحعلیشاه صورت نگرفت، بلکه گروه گروه مردم تا ماه‌ها بعدش می‌آمدند به زیارت قبر شاه متوفی .