تات آتالار سٶزونده (تات در ضرب المثل های ترکی)

تات آتا مین سه, تانری سونو تانیمس : تات به اسب سوار شود خدای خود را هم نمی شناسد. " تات " کلمه ترکی است و یعنی غیر تورک و واژه ای است که ترک ها همواره به اقوامی که به نوعی با آن ها بیگانه بوده اند، اطلاق می شده است. قدیمی ترین سندی که در آن واژه تات بکار رفته است سنگ نوشته های اورخون است که از قرن دوم برجای مانده است، تات در این سنگ نوشته ها ظاهرا بمعنای " اتباع " و رعایا بکار رفته است (دایره المعارف اسلامی). و اما " تاجیک " در اصل " تات جیک " است و یعنی آدم کوچک. تاجیک, در دیوان لغات الترک بصورت " تژیک " ثبت شده است. در آزربایجان به رانده شده, " تزیک " می گویند. به غیر این ها ترکان مسلمان، ترک های غیر مسلمان را " تاتار " می نامیدند و " تاتار " در اصل " تات+ ار " است بمعنای مرد غیر تورک، تات شونده, کسی که تات نیست ولی با تات ها دوستی می کند.

تات دان سنه یار اولماز، اولسادا دلدار اولماز: از تات به تو یار نخواهد شد اگر هم باشد دلدار نخواهد شد. تا همین اواخر ترکان خراسان به غیر ترکان دختر نمی داند و اگر مردی با دختر فارس ازدواج می کرد، اطرافیان با تمسخر می گفتند فلانی زن " تات " گرفته است و در اینجا نیز "تات" یعنی غیر تورک.

تاتارخان اولوب بیزین چین : برای ما خان تاتار شده است. این مثل را به کسی گویند که خواسته های خود را با تحکم و زورگویی از طرف بخواهد و به اصطلاح شلتاق بازی در آورد و نیز کسی که از طرف حکومت وقت آزادی عمل داشته باشد.

توموزون گؤنی ایکی سانی ذاتی یاخه دئ٬ آتنن تاتی : آقتاب داغ چله تابستان (تموز) دو چیز  را می سوزاند٬اسب را و تات را. گویا تاتها از نظر بدنی و جسمی ضعیف تر و آسیب پذیرتر از ترک ها بودند.