نگاهی به شمارش در ترکی

زبانشناسان نشانه های از بین رفتن یک زبان را از بین رفتن اعداد در آن زبان می دانند که متاسفانه هم اکنون در بین جوانان و کم و بیش بزرگترهای ترکان خراسان و .... مشهود است. با وجود اینکه همه ما این اعداد را به تورکی می دانیم اما کمتر استفاده می کنیم. دوستی می گفت ما هنگام شمارش گوسفندان خوب همه را به تورکی می شماریم، اما نمی دانم چه می شود که نوبت به ساعت و روز و شب و ... می شود اعداد فارسی می شوند.

وقتی ما یک عدد را به فارسی می گوییم مجبوریم معدود آن را نیز به فارسی بگوییم و روزی آنقدر این شعاع بزرگ می شود که دیگر زبانی برای ما باقی نخواهد ماند

تا حالا کسی را دیده اید که بگوید : سه گون؟!! اگر بخواهیم سه روز بعد به شیراز برویم، به دو صورت می گوئیم:

اوچ گون دن سورا گئدیرم شیراز

سه روز دن سورا گئدیرم شیراز 

عده ای نیز می گویند:

سه روز بعد (!!!) گئدیرم شیراز

بترسیم از روزی که " گئدیرم " هم برای ما نماند!!!

بارها از زبان دوستان شنیده ام که می گویند:  "بیری اولایدی..." کاش یکی می بود که فلان کار را انجام دهد،همه ما دنبال قهرمان می گردیم، اما  قهرمان اصلی توئی، منم !!! هر وقت به این موضوع فکر می کنم این ضرب المثل زیبای ترکی بیادم می افتد. بولاری اوزوموزدان باشلی یه ی : کافیست این تغیرات را از خودمان شروع کنیم.

یکی دیگر از کارهایی که برای حفظ زبان ترکی باید انجام گیرد " شمارش " است شمارش به زبان ترکی یکی از پایه ها و اساس زبان شیرین و پر قدرت ترکی می باشد.

برای یادآوری اعداد در زیر آورده ام برخلاف تمام زبان های دنیا شمارش در زبان ترکی بسیار باقاعده است و هیچ استثتایی در آن دیده نمی شود :

فارسی / ترکی خراسانی، قاشقایی و آذربایجانی 

یک : بیر : Bir

دو : ایک̉ کی : İkki     

سه : اوچ : Üç   

چهار : دﯚرد : Dörd

پنج : بئش : Béş

شش : آلتی : Altı

هفت : یئددی : Yéddi

هشت : سککیز : Sekkiz

نه : دوققوز : Doqquz

ده : اون : On

دوازده : اون ایکی : On ikki

شانزده : اون آلتی : On altı 

بیست : ییرمی، اییرمی : İyirmi

سی : اوتوز : Ottuz  

چهل : قیرخ : Qırx

پنجاه : اللی : Elli

شصت : آلتمیش : Altmış    

هفتاد : یئتمیش : Yetmiş   

هشتاد : سکسن : Seksen

نود : دوقسان : Doqsan

صد : یوز : Yüz

سیصد : اوچ یوز : Üç yüz

هزار : مینگ : Miŋ

* سه هشتم= سککیزده اوچ

* یک دوم= ایکی ده بیر (یاریم)

* اوچ ، اوسته گل بئش، برابر دیر سککیز : (۸=۵+۳)

* دو ممیز بیست وپنج صدم (25/2)= ایکی تام ، یوزده اییرمی بئش

* ده ها= اونلار، اونلارجا

* صدها= یوزلر، یوزلرجه

* هزارها= مین لر ، مین لرجه

* میلیو ن و میلیارد=ملیون و ملیارد

* آلتی ، چیخ ایکی ، برابر دیر دؤرد (۴=۲–۶)

چنانچه دیده می شود در شمارش اعد مرکب و بزرگتر از ده به ترتیب ابتدا عدد بزرکتر و سپس عدد کوچکتر می آید.

مثال : 16
اون(۱۰) + آلتی (۶)= اون آلتی (۱۶)

مثال : 1111

مین (۱۰۰۰) + یوز اون بیر (۱۱۱) = مین یوز اون بیر (۱۱۱۱)

مثال : 1378

هزار و سیصد و هفتاد و هشت = مین اوچ یوز یئتمیش سککیز