نگاهی به لهجه های مختلف زبان ترکی خراسانی

همانگونه که می دانید سرزمین بزرگ و پهناور خراسان که امروزه در 5 کشور تقسیم شده است.  در گذشته محل عبور و مرور ایل ها و اقوام زیادی بوده است. بخاطر همین دستخوش تغییرات زیادی بوده است. در خراسان نزدیک به 350 نوع لهجه از زبان ترکی وجود دارد. بدلیل متفاوت بودن ایل های ترک خراسانی تفاوت های اندکی نیز در میانشان موجود است.

اولین و کهن ترین لهجه از زبان ترکی خراسانی لهجه گرایلی می باشد. لهجه گرایلی به 2 زیر شاخه تقسیم می شود :

قلیچی یا همان قلیچ چی و بغایری (بؤغایری). گستردگی و پهنای این لهجه بیشتر در مناطق :

گرایلی : جاجرم- مانه و سملقان- مینودشت- رامیان

بؤغایری : اسفراین- بام و صفی آباد

قلیچ چی : نیشابور و اطراف

دومین و گسترده ترین لهجه از زبان ترکی خراسانی لهجه افشاری یا همان آوشاری می باشد. لهجه افشاری که از همان  ایل ترک افشار برگرفته شده است. امروزه گستره وسیعی از ترک های خراسان را در بردارد. از جمله : شهرستان شیروان- شهرستان درگز- شهرستان قوچان -نیمی از شهرستان بجنورد (نیمی دیگر از لهجه گرایلی می باشد) و شهرستان کلات نادری.

سومین لهجه از زبان ترکی خراسانی لهجه بیات یا همان بایات می باشد. این لهجه امروزه در محدوده سلطان آباد- سرولایت- داراب تا نزدیکی جغتای و جوین می باشد.

و لهجه چهارم  لهجه جاغاتائی می باشد که در مناطق جوین و جاغاتای گسترده است.

در این میان شاخه های دیگری از زبان ترکی نیز موجود می باشد . در مناطق جوین و جغتای طوایفی از ایل بزرگ ترک قشقایی نیز وجود دارد که از شهرهای بزرگشان می توان به حکم آباد اشاره کرد.

بر اساس گفته های میرنیا در خراسان ترک های ازبک و تاتار و هزاره نیز موجود است که اگر ما آنها را هم در این لیست قرار دهیم باید بگوییم که ازبک ها بیشتر در مناطق درگز- سرخس و بام و صفی آباد یافت می شوند که در ایل های دیگر ترک ها ادغام شده اند. ترکهای تاتار که هنوز هم در بجنورد مستقر هستند. مانند ایل تیمورتاش و تیموری بجنورد. هزاره ها که در کلات و خواف یافت می شوند و بخاطر ادغام با اقوام فارس زبان، ترکی را کنار گذاشته اند

 

گرداوری و طراحی : آتاتیمور

منبع : ترک های خراسان : اینجا

http://kh-turks.ir/post/61