یازان :دوکتورخانیم اولکر اوجقار ( Ulker Ucqar )

افشار تورکلری و تورکجه نین افشار دئییمینده بیر شعر

کاشغرلی ماحمود (11-جی یوز اییلیک) ایله فخرالدین موبارک شاه (13-جو یوز ایللیک) افشار بویونون آدینی « آفشار » شکلینده قئیده آلمیشلار، رشید الدین فضل الله (14-جو یوز ایللیک) ایله قاضی برهان الددین (17جی یوز ایللیک) ایسه « آوشار » شکلینده. آنادولودا اوزون سوره ایکی شکیلده ده گؤرونوب سون زامانلاردا آوشار کیمی تثبیت اولان بو آد ایراندا 15-جی یوز ایللیکدن بویانا تمامیله افشار یا آفشار کیمی قئیده آلینمیشدیر.{1}

آفشارکلمه سینین  کؤکو حاقدا نئچه فرقلی نظر وار. رشید الددین فضل الله « وحشی حئوان اووونا هوسلی »، یازیجی اوغلو علی « ایشینی چابوک گؤرن»؛ چاغداش بیلگین وئبماری {2} ایسه « توپلاییجی » یا « موباشیر » آنلامینی وئرمکده دیرلر. گ. نئمئت  افشار سؤزونو کریمه- قازاق تورکجه سینده ایطاعت ائتمک آنلامیندا اولان « آوش » فعیلندن گلمه سانیب افشاری « ایطاعت ائدن » معنا ائتمیشدیر. عدنان ماندرئس کایا ایسه اسکی تورکجه ده « و » و « ف » سسینین اولمادیغی و بو سسلرین «ب» و «پ» سسلری ایله قارشیلاندیقلارینی گؤز اؤنونه آلاراق آوشار یا افشار کلمه سینی اسکی تورکجه‌ده آبشار یا آپشار (آپارماق  کؤکوندن) اولماق تئوریسینی ایره لی سورمکده دیر. چوواش تورکجه‌سینده «یاپشار» الی آچیق آنلامیندا ، قازاق تورکجه‌سینده ایسه « آپسار » کلمه سی دلی سوو آنلامیندا گئدیر.

دیلچیلیک باخیمیندان، افشارجا آنادولو تورکجه سیندن آز چوخ فرقلندیینه رغمن آنادولو تورکجه سینین قایدالارینا تابعدیر.

اوندوققوزونجو عصرین آدلیم اوزانی اولان دادال‌اوغلو عوثمانلیلارین کؤچه‌به‌لری ایسکانلاشدیرماغینین تاثیرینده توروس یایلالارنی بوراخیب کئیسریه یئرلشن افشارلارداندیر. دادال ‌اوغلونون آتاسی آشیق موسی اؤز نؤبه سینده اوغوز و افشار گلنکلری شعرلرینده داشیمیشدیر. دالدال‌اوغلو اؤزو ایسه افشارلارین کئچمیشی ها بئله کؤچه‌به یاشامینین اساس موتیفلرینی جانلاندیریب دولایی بیر نیسگیلله قوشدوقلاریندا یئرلشدیرمیشدیر. بو اوزانین مزارینین یئری بللی دئیل.

دادال ‌اغلوندان سئچدییم بو شعرده کؤچه‌به یاشامینین تمل ائلئمانلاریندان اولان آت سئوگی موتیفی ایله بیرله شیب دانیلماز بیر گؤزللیک یاراتمیشدیر. بو شعردن لذذت آلماق ایسته‌ین اوخوجو اونون آشیق ادبیاتیندا یئر آلدیغینی اونوتمامالیدیر:

شو یالان دونیایا گلدیم گله‌لی

سئویرم قیر آتی بیر ده گوزلی

ده‌ییپ اون بئشینه کندیم بیله‌لی

( من بیلن اون بئش یاشینا یئتیشیب)

سئویرم قیرآتی بیر ده گوزلی

آتین بئلی‌کیسا، بوینو اوزونو

قورو سوراتلی ائلما گؤزونو

قیزین ایپلیک ایپلیک سوت بیاضینی

سئویرم قیر آتی بیر ده گوزلی

آتین هویوک ساغری کالکان دؤشلوسو

کالم کولاکلیسی چکیش باشلیسی

گوزلین دال بویلو سامور ساچلیسی

سئویرم قیر آتی بیرده گوزلی

 

آت کوشو توتماسین چیکدیغی زامان

یالی قاوال گیبی ییکدیغی زامان

آتی دؤرت، قیزی اون بئشی یئتدیی زامان

سئویرم قیر آتی بیرده گوزلی

دادال اوغلوم حیله یوکدور ایشینده

ایگید اولان ییغین گؤرور دوشونده

آت دؤردونده، گوزل اون بئش یاشیندا

سئویرم قیر آتی بیر ده گوزلی

{1}- Faruk Sümer, “Avşarlar”, TDAD, S. 62, Ekim 1989, s.119

{2}- Wambery