با ترکان رامیان آشنا شویم 

اشاره : به غیر از مناطق ترک نشین خراسان، ساکنان برخی از شهرستانها، بخش ها، دهستان ها و روستاهای استان گلستان و سمنان نیز از ترکان خراسان هستند که در این پست به معرفی ترکان رامیان و نمونه صنایع دستی سنتی آنها خواهیم پرداخت.

معرفی شهرستان رامیان :

شهرستان رامیان از نظر طبیعی به دو قسمت جلگه ای و کوهستانی تقسیم می شود،  رامیان، دلند و خان ببین از شهرهای این شهرستان است و در آخرین سر شماری جمعیتی بالغ بر 85324 نفر و وسعتی در حدود 73/780 کیلومتر مربع دارد. این شهرستان در فاصله 75 کیلومتری از مرکز استان واقع گردیده و  دارای جنگل های غنی و چشم اندازهای زیبا است.مردمان این شهرستان اکثرا از ترک های قارا اؤیلو (گرایلی) خراسان هستند.

ترکان بومی شهرستان رامیان :

مانندشمال خراسان، ترک های ترک های قارا اؤیلو ( گرایلی ) بومیان شهرستانرامیان بودند و جنگ های صفویان، افشارها و قاجاریان با ازبک ها و خوانینخوارزم و خیوه و عدم تمایل ترکان قارا اؤیلو به جنگ با ازبک ها و خوانینخوارزم و خیوه کوچ دان برخی از طایفه های تورک از خراسان بزرگ به آذربایجانو از آذربایجان به خراسان باعث گردید و برای مثال فیزیل باش ها و شاهسونهای شهرستان رامیان در جابجایی طایفه های تورک و در زمان صفویان و افشارهاوارد آن منطقه شدند.

صنایع دستی رامیان :

صنایع دستی رامیان عبارتند از : ابریشم بافی، تهیه منسوجات ابریشمی از جمله لباس های محلی، حولا، دستمال و چادر شب.

ترکان رامیان در گذشته از لباس های محلی ابریشمی و وسایل چوبی استفاده می کردند که با گذشت زمان جایگزین لباس ها و لوازم امروزی شده است. البته ناگفته نماند که در حال حاضر هم عده ای از همان نسل گذشته از این لوازم و لباس ها استفاده می کنند و اصالت و فرهنگ خود را حفظ کرده اند. اسامی هر یک از لوازم و صنایع دستی به زبان ترکی قزلباش رامیانی بر روی آن درج شده است. نمونه ای از لباس های سنتی ترکان شهرستان رامیان را در تصویر زیر می بینید : 

 تصویری از عروسی ترکان رامیان 

 

اماکن گردشگری و تاریخی شهرستان رامیان :

مهمترین اماکن گردشگری و تاریخی این شهرستان چشمه گل رامیان و سرخه کمر، غار شیرآباد، قلعه ماران، پارک جنگلی آهنگران، پارک جنگلی دلند، دهکده توریستی پاقلعه. آبشارهای شش گانه شیر آباد- جوزک و ارتفاعات ییلاقی پشمکی،  بادو، النگ و پاقلعه، امامزاده پیرخان ببین. امام زاده قاسم دلند و بقعه متبرکه بی بی حلیمه خاتون، امامزاده پیر بی بی، امامزاده قاسم، مسجد سادات، تپه های سنجران، باقر آباد، توران فارس، انجیلو، نقارخانه، مدرسه و کاخ رضا شاهی و حمام قدیمی اروج و مسجد سادات، قلعه محمود، قلعه نور، قلعه کافر و قلعه امیر خان می باشد.

زبان مردم رامیان :

 ساکنان بومی رامیان، ترک هستند و زبانشان، ترکی قزلباشی است که شاخه‌ای از ترکی خراسانی قارا اؤیلو (گرایلی) می باشد و لهجه‌ای شبیه به گویش اردبیلی دارند که به نظر می‌رسد گویش اصلی در اردبیل قدیم بوده است. این گویش اکنون از شرق شهرستان علی اباد کتول تا شهرستان مینودشت جریان دارد.

طایفه‌های ترک زبان رامیانی :

مردمان ترک بومی رامیان به طایفه‌های بای، رجبلو، صادقلو، قوانلو، یازرلو، سعیدی و کاغذلو تقسیم می‌گردند. این ترکان برای دفاع از شیعیان منطقه در قبال ازبکان و ترکمن‌ها به دستور صفویان، در کالپوش و نقاطی دگر از جمله مناطقی از خراسان مستقر شدند. آنها در ادوار آتی وارد مکانی با نام " کهنه رامیان " شدند که ویرانه‌هایی از آن در جنوب غربی رامیان فعلی در آنسوی آییش‌ها (زمین‌هایی زراعی) و روستای قره قاچ (که آن هم از سکونتگاه‌های این ترکان قزلباش بود) باقی‌مانده است ولیکن به فرمان حسین قلی خان قاجار به رامیان تازه یا همین رامیان کنونی کوچیدند.

محله های رامیان :

محله های این شهر از بافت کهنه نامهای ترکی دارند عبارتند از :

بای اوبا: در مرکز شهر

رجبلو محله : کشیده از غرب تا شمال غربی شهر

آق آغ اؤیلو : کشیده شده در غرب تا جنوب غربی

کتوکلی : در جنوب غربی شهر

کؤپکلی : در جنوب شرقی شهر

قانچی : در منتهی‌الیه شمالی

داغلی محله : در منتهی‌الیه شمال شرقی شهر

قوانلو اوا : در شرق شهر

صادقلو اوا : در شرق شهر

ملچران : در شمال غربی شهر

بازار هفتگی رامیان :

بازار هفتگی رامیان سه شنبه بازار می باشد. از جمله محصولات کشاورزی شهرستان توت فرنگی، گندم، شالی، محصولات باغی، صیفی و ... می باشد.

محل های بازارهفتگی رامیان :

رامیان : سه شنبه بازار، خیابان امام خمینی (ره)، میدان بسیج- شهرک ملچ آرام

دلند : دوشنبه بازار، بلوار امام رضا (ع)، روبروی امامزاده قاسم

خان ببین : پنج شنبه بازار، خیابان امام، پشت بیمارستان امام رضا (ع)

لوازم و صنایع دستی ترکان رامین :

اسامی برخی از لوازم و صنایع دستی رامیان به زبان ترکی بقرار زیر است :

کلدان : وسیله نخ ریسی . پیله کرم ابریشم را در درون قارا قازان (دیگ سیاه) ریخته و زیر دیگ را با هیزم آتش روشن کرده و با کلدان نخ می ریسند.

دانه پاش : سینی مخصوص پاش دادن برنج و حبوبات و ...

سوقه : ظرف آسیاب کردن برنح

سوقه داشی :: سنگ اسیاب

سو کئزه سی : کوزه آب

کش شه : وسیله بازی

وژوژه : وسیله بازی

ترازی : ترازو

چرخجه : نخ ابریشم را به دوک می پیچد. ماسوره پر کن

قارا غازان : دیگ سیاه مخصوص نخ ریسی

قاشوق : قاشق

دورری : ظرف مخصوص کره گیری (کره حیوانی)

چاروق: کفش چارق

دولا: ساق بند پا

سوساق : ملاقه

اولچک : پیمانه

آغاج قاشقی : قاشق چوبی

اودون :هیزم

کسو : زغال

میس قازانی : دیگ مسی

غالو : ظرف دم کردن چای

آفتوا : آفتابه

کرسن : محل خمیر کردن نان محلی

بازه : وسیله باز کردن خمیر

طاواق : ظرف مخصوص خمیر کردن آرد

الک : مخصوص آرد

غلوئر : نوع دیگر الک برای گندم با سوراخ های بزرگتر از الک آرد

سنگیز : نوع دیگر الک با سوراخ های بزرگتر از الک آرد و گندم

لباس محلی رامیانی :

یاغلیق اوش تخته ایپه ک : روسری سه تخته ابریشمی

یاخالیق : گردنی پولی

کوینگ : پیراهن

لباس محلی رامیانی مخصوص آقایان

بئل قورشاق : کمربند

میرزا خانی

اوش تخته نخ : سه تخته نخی

فوتا : پارچه برای قنداق نوزاد

حولا : حوله دستباف

چارشو : چادر شب برای بستن کمر

منابع :

1- سایت ترک های خراسان

2- سایت خبری گل رامیان

3- مقاله نرکان رامیان – بقلم شیروانلی