نگاهی به مراسم عزاداری محرم در گریوان

اشاره : در گریوان واقع در بخش مرکزی بجنورد مراسم سوگواری که به سوگواری های عمومی و خصوصی تقسیم می شوند از آداب و رسوم خاص خود برخوردارند. سوگواری های عمومی از دهه اول ماه محرم آغاز شده و تا آخر ماه صفر با آیین های مخصوص ادامه دارند. مراسم های سوگواری های خصوصی نیز از سه روز تا چهل روز متغیر بوده و بنابر فرهنگ روستا از آداب مختلفی برخوردار است. 

آداب عزاداری امام حسین (ع) در گریوان :

 1- سیاهپوشی : مردمان منطقه گریوان پوشیدن لباس سیاه در عزاداری امام حسین (علیه السلام ) وائمه معصومین (علیهم السلام ) را نشانه حزن و اندوه و نمودار شعائر و حماسه هامی دانند.

2- تسلیت گویی : اصل تسلیت گفتن در شرایط مصیبت و اندوهی که بر کسی وارد شده و درایام سوگواری های عمومی مستحب  می دانند و درایام محرم وقتی بهم  می رسند مصیبت ابا عبدالله (علیه السلام )بهم دیگر تسلیت می گویند.

3- تعطیلی کار در روز عاشورا  :مرمان گریوان در روز عاشورا را کار خودرا تعطیل می کنند ، برای معیشت روزانه اشان هم فعالیتی نمی کنند، در روز عاشورا روز حزن و اندوه می دانند.

4-  زیارت و زیارت خوانی: یکی دیگر از آداب محرم در گریوان خوان نماز و دعای عاشورا درمساجد است که علاوه بر مراسم سوگواری و سینه زنی بجا آورده می شود نماز جماعت ظهر عاشورا خوانده می شود.

5- رعایت اخلاص : مردمان گریوان عزاداری را بخاطر رسم و عادت انجام نداده و سعى می کنند این کارها را با نیتى خالص و براى رضاى خدا انجام دهنذ و در خلوص خود نیز صادق باشند. در روز (عاشورا) از کارهای لذتبخش دوری می شود و آداب و سنن سوگواری بر پا می گردد. در آخر روز عاشورا زیارت تسلیت را می خوانند، و روز عاشورا را با توسلى ...اصلاح حال و پذیرش عزادارى را [ از خداوند] خواسته و از کوتاهى خود معذرت می خواهند.

آمادگی برگزاری مراسم محرم در مساجد :

 از آنجائیکه مردمان ترک و مسلمان گریوان از دیرباز دارای اعتقاد راسخی در ارتباط با مسائل دینی و خصوصاً احترام به اهل بیت (ع) بوده اند. درماه های محرم و صفر با برگزاری مراسم مختلف مذهبی به سوگواری و عزاداری سالار شهیدان امام حسین (ع) و یاران فداکارشان می پردازند. مردمان گریوان در ماه های محرم و صفر در مساجد روستا تجمع می کنند.

مساجد و خانه ها از چند روز پیش از ماه محرم سیاه پوش می شوند و از روز اول ماه محرم مراسم عزاداری آغاز می شود مردم در قالب دسته ها و هیات های سینه زنی در مساجد حضور می یابند. در پایان مجالس روضه و سوگواری به نوحه خوانی و سینه زنی می پردازند. از روز اول تا پایان روز دهم محرم، افراد خیّر با دادن خیرات و نذورات اقدام به طبخ غذا بخوص حلیم و پذیرایی از سوگواران حسینی می پردازند و کسانی که نذر دارند نذورات خود را اعم از آش خرما، شربت، حلیم، فتیر و غذا های گوناگون بین مردم پخش می کنند و نذرخود با دودکردن اسپند به جا می آورد، اگر نذر قربانی داشته باشند قربانی می کنند.

 

مراسم علم چینی در محرم :

ده روز مانده به ماه محرم، عزاداران حسینی طی مراسمی پارچه های رنگارنگ سبز و سیاه و رنگ های دیگر را به دور علم بلندی می بندند و با این عمل رنگارنگی و جوانمردی یاران علمدار کربلا را دو باره زنده و یاد آوری می کنند.

 

مراسم علم واچینی :

این مراسم در صبح عاشورا اجرا می شود و همان طور که پارجه های علم را بسته بودندبه همان شکل یکی یکی جدا می کنند و بدین شکل تنهایی و بی کسی امام حسین را با از دست دادن علمدار خود تداعی می کنند. پارچه ها را به عنوان نذر بر می دارند.  

 

اجرای مراسم حسن – حسین :

از سنت های جالب و دیدنی درگریوان برگزاری مراسم حسن و حسین که بیشتر شبیه سینه زنی دایره وار است که این مراسم بسیار با شکوه برگزار می شود بسیاری از اهالی به این گونه مراسم اعتقاد کامل دارند و سخت تحت تأثیر قرار می گیرند. 

همه ساله درایّام محرم گریوانی های مقیم مشهد و بجنورد و دیگر شهرستان ها سعی می کنند برای شرکت در این گونه مراسم به گریوان بروند تا عزای حسینی را با جلال و شکوه هرچه تمام تر برگزار کنند.

مراسم عاشورا

در روزعاشورا دسته های سینه زن به سرخاک اموات و شهداء (واقع بر روی تپه کم ارتفاع در جنوب روستا) می روند و به عزاداری می پردازند و فاتحه می خوانند و خیرات پخش می کنند.

در روز عاشورا مردم در قالب هئیت های عزاداری ضمن انجام مراسم ویژه به تهیه و پخت غذا که اغلب حلیم است مبادرت می ورزند. در این روز علم ها را از مساجد بیرون می آورند. اخیرا دستجات سینه زنی گریوانلی های مقیم بجنورد و دسجات سینه زنی مهمان از آبادی های مجاور در روز عاشورا به گریوان می آیند. در این روز، در بدو ورود هیئت های عزاداری به مدخل روستا، عده ای از عزاداران مقیم در مساجد، علم به دست در حالی که علم ویژه ی عزاداری، پیشاپیش آنها برده می شود، به پیشواز آنان می آیند و به اصطلاح به هم سلام می گویند و آنها را به مساجد راهنمایی می کنند. پس از گرد آمدن همه ی گروه ها در مساجد و سرو نهار که مخارج تهیه ی آن توسط افراد خیّر تامین می شود، علم ها را بر می دارند و در دستجات سینه زنی به سوی وعده گاه یا سر خاک اموات و شهداء روستا روانه می شوند. پس از جمع شدن در آن، مراسم ذکر مصیبت برگزاری و اشعاری در باره ی مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش خوانده می شود.