تورک دیلینده اولچولر

واحد طول : واحدهای اندازه گیری طول مسافت در مقیاس بزرگتر آغاج بوده است :

آغاج = ۶ کیلو متر

منزل = ۶ آغاج و حد فاصل هرآغاج قهوه خانه‌ای جهت استراحت وجود داشت معمولا یک فرد معمولی روزانه دو آغاج راه می‌رفت یک مسافر تنبل یک آغاج راه می‌رفت و آدم های خیلی تنبل طوری مسافرت می‌کردند که اگر مسافت ۱۰ روز را جمع می‌کردی از ۹ آغاج هم کمتر می‌شد. این موضوع برای اینکه میزان تنبلی شخصی را مشخص کنند می‌گفتند فلانی خیلی زرنگ است ماشااله ” اؤن گونده دوققوز آغاج یول گئدیر " یعنی در ۱۰ روز ۹ آغاج راه می ‌رود.

آرشین = ۱۱۵ سانتی متر

یاریم آرشین = ۵۷٫۵ سانتی متر

چیرک = ۲۹ سانتی متر

سییه = ۱۴٫۵ سانتی متر

پونزا= ۷٫۲ سانتی متر.

واحدهای پول : قیران = ۱۰۰ دینار = بیست شاهی

ده شاهی = ۵۰ دینار

چهار شاهی = یک عباسی.

یک منات = ۳٫۵ قیران

یک پنابت = ۵۰ دینار

اؤچ پنابت = ۱٫۵ قیران

قارا پول = سکه کم ارزشتر از برنز و یا روی = پشیز

تومان : واحد پولی ۸۰۰ ساله در فرهنگ و ادب و تاریخ ما ترکان نیز همواره به جای عدد ده هزار استفاده شده است. این واحد پولی را بخاطر برابری آن با ۱۰۰۰۰ دینار چنین نامی را نهاده‌اند. « سکه صد دینار » یا‌‌ همان « صنار » را سلطان محمود غزنوی ضرب کرد و بعد‌ها به « محمودی » معروف شد. دینار واحد پول روم و برگرفته از نام امپراتور روم دیناریوس بوده است.

شاهی : همزمان شاهان سامانی ماوراءالنهر سکه‌های نقره‌ای معروف به « شاهی » را ضرب کردند که ارزش آن نصف محمودی بود. بعداً ۱۰۰۰ دینار را « قران» و ۱۰۰۰۰ دینار را « تومان » گفتند.

در اواخر دوره قاجار سکه‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ دیناری ضرب شد که به یک « قران » و « دو قران » یا دو هزار (اصطلاحاً دوزار و دو قرون) معروف شدند.

واحدهای وزن : درم = ۱۰ مثقال = ۱۵٫۵ دانگ

یک چتوه‌ر = ۲۲ مثقال

چئت = ۱۱ مثقال.

یک مثقال = ۲۴ نخود = ۴٫۶۸ گرم

باتمان = ۵ کیلو ( در بازار تبریز ۴٫۴۴۰ کیلو گرم/ در خراسان ۳٫۳۳۰ کیلوگرم ).

یک نخود = چهار گندم

یک کیلو= ۱۰۰۰ گرم / نیم کیلو = ۵۰۰ گرم

یک پونزا = ۲۵۰ گرم

هفدرم = ۱۲۵ گرم

 سیر= ۸۰ گرم = ۱۶ مثقال.

واحد اندازه گیری محصولات کشاورزی در میان اقوام ترک و کسانی که با ترک ها داد و ستد داشته اند باتمان بوده است. مقدار باتمان در مناطق مختلف و نیز بر حسب جنسی که توزین می شد متغیر بود. در ترکیه هر باتمان ۶ اقه (اقیه ) است که هر اقه ۴۰۰ درهم یا ۱۲۸۳ گرم و بنابراین هر باتمان معادل ۶۹۸ر۷ کیلوگرم است .

واحد اندازه گیری زمین های کشاورزی ” دنؤم ” بوده است و دؤنگ، دؤنگه، دؤنرگه و دؤنوم بمعنای “ محل دور زدن ” می باشد و برای قطعه زمین بکار میرفته است. یک دنوم به اندازه ۹۰۰ متر مربع است. هر دنؤم به واحدهای کوچک تر تقسیم می شود . مثل : دؤرد دؤنگه (چهاردانگ) ، آلتی دؤنگه (شش دانگ) ، اوچ دؤنگ (سه دانگ).

اولچولر : OlÇülər :

 اوزونلوق / بوی {uzunluq-boy} طول –دراز

 ائن : En = عرض

حوندورلوک : hündürlük = ارتفاع

آرا : Ara = مسافت

فاصله یاریم باتمان : Yarim batman = نیم من

بئش آغاج : beş ağac = پنج کیلومتر

بیر گیروانکا : Bir girvanka =یک لیتر

کسیر : Kəsir = کسر

بیر چرک : Bir çərək = یک چهارم

اون آردیم : On ardim = ده قدم

بیر قاریش : Bir qariş = یک وجب

بیر چووال : Bir çuval = یک گونی

ایکی تلیس : İki təlis = دو گونی

بیر آووجئ : Bir avuc = یک مشت

بیر اتک : Bir ətək = یک دامن

دونیالارجا : Dünyalarca = به اندازه دنیا

یئترینجه : Yetərincə = به اندازه کافی

یوزلرجه : Yüzlərcə = صدها

سایسیز :  Saysiz = بی شمار

قالیق : Qaliq = باقیمانده

بیر- بیر : Bir-bir =یکی یکی

ساحه : Sahə = مساحت

قیرام : Qiram = گرم

آغاج :  Ağac = شش کیلومتر

قاریش : Qariş = وجب

ایاق: پا (واحد اندازه گیری طول و عرض فرش در قدیم)

دگر : ارزش، قسمت

پای : قسمت غذا

پای : سهم (عربی) !

چکی :  وزن

اؤلچو : اندازه

اؤلچمک : اندازه گرفتن

باتمان (چکی ده) : (در وزن) در تبریز ۵ کیلو در شهر های مختلف متفاوت مثلا مرند ۱۰ کیلو

باتمان (اؤلچوده) : (در اندازه) در تبریز ۱۵۷٫۵ متر

پونزا : ۲۵۰گرم

لای : یک دور کامل در فرش بافتن

جوتلوق : به اندازه شخم زدن دو گاو در یک روز

یوک : به اندازه باری که یک انسان بتواند بردارد

دگیرمان: آبی که بتواند یک آسیاب را بگرداند (باغداری)

سورو : گله

بؤلوک : یک قسمت (مالدارلیقدا سورودن آیریلان لار) اورنک : بیر بولوک قوزو

بؤلوک : قسمت (عربی) (در انگلیسی تبدیل به “ بلوک ” شده است)

آدام: نفر (واحد شمارش انسان و شتر)

گیروَنکه : ۴۰۰گرم

کؤووز : ایکی

چاناق گیری : ایگیرمی چاناق