به آتش کشیدن کتابهاى ترکى

یاندیریلان کیتابلار- کتابهاى سوزانده شده

به آتش کشیدن کتابهاى ترکى

(نقل به مضمون از کتاب "تاریخ زبان و لهجه هاى ترکى"٫ دکتر جواد هئیت)

سوزاندن کتاب هاى ترکى بعد از سرکوب فرقه دمکرات آذربایجان در سال ١٩٤٦ توسط رژیم پهلوى صورت گرفت. این جنایت٫ سوزاندن تاریخ و هویت یک ملت از اعمال وحشیانه ساسانیان در آذربایجان هم بدتر بود. ... نمایدنگان دولت مرکزى به دستور تهران کتاب هاى درسى مدارس را جمع کردند و آتش زدند. .....در آن زمان هیچ دولت و سازمانى به این کشتار و کتابسوزى اعتراضى نکرد حتى سازمان هاى فرهنگى جهان هم ساکت ماندند. مردم آذربایجان که از همه طرف (چپ و راست) ضربه خورده بودند می سوختند و جز ساختن چاره اى نداشتند. صمد وورغون از شعراى شاعر مبارز آذربایجان شمالى در سال ١٣٢٦ در مقابل این جنایت ضد بشرى سکوت را شکسته و در باره کتاب هاى سوزنده شده منظومه اى با عنوان " یاندیریلان کیتابلار " سرود و آن را در کنگره صلح جهانى پاریس – ١٩٥٢ ضمن نطقى به عنوان پروتست -اعتراضنامه خواند. وى در این شعر اعتراض خود را چنین بیان مى کند :

یاندیریلان کیتابلار- کتابهاى سوزانده شده

صمد وورغون

ایران ایرتیجاعچىلارى آذربایجان دیلینده اولان کیتابلارى وحشیجه سینه یاندیریرلار. (مرتجعین ایران٫ کتابهاى آذربایجانى را با وحشیت به آتش کشیدند.)

جللاد! سنین قالاق قالاق یاندیردیغین کیتابلار

مین کمالین شؤهرتىدیر٫ مین اوره یین آرزیسى....

بیز کؤچه ریک بو دونیادان٫ اونلار قالیر یادیگار.

هر ورقه نقش اولونموش نئچه اینسان دویغوسو

مین کمالین شؤهرتىدیر٫ مین اوره یین آرزیسى....

 

یاندیردیغین او کیتابلار آلوولانیر....یاخشى باخ!

او آلوولار شؤعله چکیب شفق سالیر ظولمته.....

شاعیرلرین نجیب روحو مزاریندان قالخاراق

آلقیش دئییر عئشقى بؤیوک٫ بیر قهرمان میللته.

او آلوولار شؤعله چکیب شفق سالیر ظولمته....

 

جللاد! منیم دیلیمده دیر بایاتیلار٫ قوشمالار

دئ٫ اونلارى هئچ دویدومو سنین او داش اوره یین؟

هر گرایلى پرده سینده مین آنانین قلبى وار....

هر شیکسته م اؤولادىدیر بیر موقددس دیله یین

دئ اونلارى هئچ دویدومو سنین او داش اوره یین؟

 

سؤیله سن مى خور باخیرسان منیم شئعیر دیلیمه؟

قوجا شرقین شؤهرتىدیر فوضولىنین غزلى!

سن مى "ترک خر" دئییرسن اولوسوما٫ ائلیمه؟

داهیلره سود وئرمیشدیر آذربایجان گؤزه لى....

قوجا شرقین شؤهرتىدیر فوضولىنین غزلى!

 

جللاد! یانیب اود اولسا دا٫ کوله دؤنمه ز آرزیلار٫

طبیعتین آنا قلبى قول دوغمامیش اینسانى!

هر اوره یین اؤز دونیاسى بیر سعادت آرزیلار

قانلار ایله یازیلمیشدیر هر آزادلیق دستانى....

طبیعتین آنا قلبى قول دوغمامیش اینسانى!

 

ازل باشدان دوشمنیمدیر اوزو موردار قارانلیق.....

هر تورپاغین اؤز عئشقى وار٫ هر میللتین اؤز آدى

کاییناتا ده ییشمه رم شؤهرتیمى بیر آنلیق

منم اودلار اؤلکه سینین گونش دونلو اؤولادى!

هر تورپاغین اؤز عئشقى وار٫ هر میللتین اؤز آدى!

 

نه دیر او دار آغاجلارى٫ دئ٫ کیملردیر آسیلان؟

اویونجاق مى گلیر سنه وطنیمین حاق سسى؟

دایان!....دایان!....اویاق گزیر هر اوره کده بیر آسلان

بوغازیندان یاپیشاجاق اونون قادیر پنجه سى

اویونجاق مى گلیر سنه وطنیمین حاق سسى؟

 

جللاد! سن مى٫ دئ٫ قیریرسان فداییلر نسلینى؟

میللتیمین صاف قانىدیر قورد کیمى ایچدییین قان!

زامان گلیر...من دویورام اونون آیاق سسینى

شهیدلرین قییام روحو یاپیشاجاق یاخاندان

میللتیمین صاف قانىدیر قورد کیمى ایچدییین قان!.....

 

بیر ورقله تاریخلرى٫ اوتان منیم قارشیمدا

آنام تومریس کسمه دى مى کئیخوسرووون باشینى؟

کوراوغلونون٫ ستتارخانین چلنگى وار باشیمدا

نسیللریم قویمایاجاق داش اوستونده داشینى

آنام تومریس کسمه دى مى کئیخوسرووون باشینى؟

 

سور آتینى٫ دؤرد نالا چاپ! مئیدان سنیندیر ....آنجاق

من گؤروره م آل گئیینیب گلن باهار فصلینى....

قوجا شرقین گونسشىدیر یاراندیغیم بو تورپاق

من یئتیردیم آل بایراقلى اینقیلابلار نسلینى

من گؤروره م آل گئیینیب گلن باهار فصلینى! -  

 

İran irticaçıları, Azәrbaycan dilindә olan kitabları vәhşicәsinә yandırırlar

 

Cәllad! Sәnin qalaq qalaq yandırdığın kitablar

 

Min kәmalın şöhrәtidir, min ürәyin arzısı....

 

Biz köçәrik bu dünyadan, onlar qalır yâdigar

 

Hәr vәrәqә nәqş olunmuş neçә insan duyqusu

 

Min kәmalın şöhrәtidir, min ürәyin arzısı....

 

Yandırdığın o kitabla alovlanır…. yaxşı bax!

 

O alovlar şö’lә çәkib şәfәq salır zülmәtә….

 

Şâirlәrin nәcib ruhu mәzarından qalxaraq

 

Alqış deyir eşqi böyük bir qәhrәman millәtә

 

O alovlar şö’lә çәkib şәfәq salır zülmәtә….

 

Cәllad! mәnim dilimdәdir bayatılar, qoşmalar

 

De, onları heç duydu mu sәnin o daş ürәyin?

 

Hәr gәraylı pәrdәsindә min ananın qәlbi var….

 

Hәr şikәstәm övladıdır bir müqәddәs dilәyin

 

De, onları heç duydu mu sәnin o daş ürәyin?

 

Söylә, sәn mi xor baxırsan mәnim şeir dilimә?

 

Qoca Şәrqin şöhrәtidir Fuzuli’nin qәzәli!

 

Sәn mi Tork-e Xәr deyirsәn ulusuma, elimә?

 

Dâhilәrә süd vermişdir Azәrbaycan gözәli….

 

Qoca Şәrqin şöhrәtidir Fuzuli’nin qәzәli!

 

Cәllad! yanıb od olsa da, külә dönmәz arzılar

 

Tәbiәtin ana qәlbi qul doğmamış insanı!

 

Hәr ürәyin öz dünyası bir sәadәt arzılar

 

Qanlar ilә yazılmışdır hәr âzâdlıq dәstanı….

 

Tәbiәtin ana qәlbi qul doğmamış insanı!

 

Əzәl başdan düşmәnimdir üzü murdar qaranlıq….

 

Hәr torpağın öz eşqi var, hәr millәtin öz adı

 

Kâinata dәyişmәrәm şöhrәtimi bir anlıq

 

Mәnәm Odlar Ölkәsinin günәş donlu övladı!

 

Hәr torpağın öz eşqi var, hәr millәtin öz adı!

 

Nәdir o dâr ağacları, de, kimlәrdir asılan?

 

Oyuncaq mı gәlir sәnә vәtәnimin haq sәsi?

 

Dayan! Dayan! oyaq gәzir hәr ürәkdә bir aslan

 

Boğazından yapışacaq onun qâdir pәncәsi

 

Oyuncaq mı gәlir sәnә vәtәnimin haq sәsi?

 

Cәllad! sәn mi, de, qırırsan Fәdayilәr nәslini?

 

Millәtimin saf qanıdır qurd kimi içdiyin qan!

 

Zaman gәlir…. mәn duyuram onun ayaq sәsini

 

Şәhidlәrin qiyam ruhu yapışacaq yaxandan

 

Millәtimin saf qanıdır qurd kimi içdiyin qan!

 

Bir vәrәqlә târixlәri, utan mәnim qarşımda!

 

Anam Tumris kәsmәdi mi Keyxosrov’un başını?

 

Koroğlu’nun, Sәttarxan’ın çәlәngi var başımda

 

Nәsillәrim qoymayacaq daş üstünә daşını

 

Anam Tumris kәsmәdi mi Keyxosrov’un başını?

 

Sür atını, dörd nala çap! meydan sәnindir…. ancaq

 

Mәn görürәm al geyinib gәlәn bahar fәslini….

 

Qoca Şәrqin günәşidir yarandığım bu torpaq

 

Mәn yetirdim al bayraqlı inqilablar nәslini

 

Mәn görürәm al geyinib gәlәn bahar fәslini

ترجمه فارسی:

جلاد کتاب هایی که تل تل می سوزانی

شهرت هزار کمال و آرزوی هزار دل است.

ما از این دنیا کوچ می کنیم و آنها یادگار میمانند

در هر ورقش چه احساسهای انسانی نقش بسته است

شهرت هزار کمال و آرزوی هزار دل است

 

کتابهایی که میسوزانی شعله می کشند، درست نگاه کن!

شعله ها تاریکی را روشن میسازد

ارواح نجیب شعرا از قبرها برمیخیزند

و به ملت قهرمانی که عشق بزرگی دارد آفرین میگویند

شعله ها تاریکی را روشن میسازد

 

جلاد بایاتیها و قوشماها در زبان من است

بگو دل سنگت آنها را حیچ احساس کرد؟

در پرده هر گرایلی دل هزار مادر نهفته است

هر شکسته ام فرزند آرزوی مقدسی است

بگو دل سنگت آنها را هیچ احساس کرد؟

 

بگو ببینم تو به زبان شعر من با حقارت می نگری؟

غزل فضولی شهرت شرق پیر است

آیا تو به ایل و ملت من ترک خر میگویی؟

زیبای آزربایجان به داهیها شیر داده است

غزل فضولی شهرت شرق پیر است

 

جلاد آرزوها اگر بسوزند و آتش شوند خاکستر نمی شوند

مادر طبیعت انسان را بنده نزاده است

دنیای هر دلی در آرزوی سعادتی است

داستان هر آزادی را با خونها نوشته اند

مادر طبیعت انسان را بنده نزاده است.

 

تاریکی زشت رو از روز ازل دشمن من است

هر خاکی عشقی و هر ملتی نامی دارد

شهرت خودم را با تمام کاینات عوض نمیکنم

منم فرزند آفتاب پوش دیار آتش ها

هر خاکی عشقی مخصوص خود و هر ملتی نامی دارد

 

آن چوبه های دار چیست، بگو چه کسانی را به آنها میآویزند؟

صدای حق وطنم را بازیچه پنداشته ای؟

بایست، آگاه باش، در هر دلی شیر آگاهی است

که پنجه توانایش گلویت را خواهد فشرد

ندای حق وطنم را بازیچه میپنداری؟

 

جلاد بگو ببینم تو نسل فدائیان را بر میاندازی؟

خونی که مانند گرگ میخوری خون صاف ملت من است

زمان میرسد، صدای پایش را میشنوم

روح قیام شهیدان گلویت را خواهد فشرد

خونی که مانند گرگ میخوری خون صاف ملت من است

 

تاریخ را ورق بزن و از من شرم کن

مادرم تومریس مگر سر کیخسرو را نبرید؟

تاج گل کوراوغلو و ستارخان بر سر من است

مادرم تومریس مگر سر کیخسرو را نبرید؟

........