نادر شاه افشار، ناپلئون ترکان ایران 

مقدمه : نادرقلی ملقب به تهماسب‌ قلی خان و نادر شاه از ایل ترکان افشار خراسان بود که به پادشاهی ایران رسید و بنیانگذار دودمان افشاریه شد. او دوازده سال (از ۱۱۱۴ تا ۱۱۲۶) بر ایران حکومت کرد. پایتخت وی شهر مشهد بود. او از مشهورترین پادشاهان ترک ایران پس از اسلام است که سر کوب افغان ها و بیرون راندن عثمانی و روسیه از ایران و تجدید استقلال این کشور و نیز فتح هندوستان و ترکستان و جنگهای پیرزومندانه او، اسباب شهرتش گشته است. به او در اروپا لقب «آخرین جهانگشای شرق» و «ناپلئون ترک ایران» داده‌اند.

دولت ترکی نادرشاه افشار جایگاهی ممتاز در تاریخ زبان و فرهنگ و ادب ترکان دارد. در دولت تورکی افشار، سیاست گسترش زبان ترکی و مخصوصا رسمی نمودن آن در مقیاس دولتی مانند دولت تورکی قبلی یعنی صفوی ادامه یافته است.

از مشخصات نادرشاه افشار، اهمیتی است که به زبان ترکی می داد و تدابیر مختلفی است که وی برای حفظ و ارتقاء موقعیت، رسمیت و دولتی بودن زبان ترکی، کاربرد در عرصه دیپلماسی و تثبیت آن به عنوان زبانی نوشتاری انجام داده است.

 قصر خوزشید و کتیبه نادری یکی از بهترین یادگارهای نادرشاه در کلات نادری واقع در خراسان رضوی است.

 نادرشاه افشار چگونه شخصیتی است؟

 ((آیا مردی که بدون کمک و یا نفوذ دیگران خود را از هیچ به مقام شامخ فاتح آسیا می رساند، مرد بزرگی نیست؟ البته هست))

این را دکتر لاکهارت در مورد نادر شاه افشار می گوید(1).. و اما ببینیم نادر شاه که بود و چگونه به مقامی رسید که او را با ناپلئون مقایسه کردند..

نادر از طایفه کوچک قرخلو است و از ایل افشار و افشار ها دسته ای از ترکمانان هستند که مقارن استیلای مغول بر ترکستان از آن دیار مهاجرت کرده و در آذربایجان متوطن شدند و در این سرزمین بودند تا آنکه شاه اسماعیل اول ایشان را کوچانده در ابیورد خراسان مقیم نمود (2)

نادر شاه از طایفه قرخلو بوده است. دشت قپچاق دشت بس پهناوری است که شمال و شرق دریای خزر را فرا گرفته است و از کنار ولگا در حاجی طرخان (هشترخان) تا کنار اترک در استرآباد (گرگان) امتداد می یابد و از زمان های دیرین نشیمن ایل های ترک بوده است.(1)

سعید نفیسی می نویسد : کلمه (لو) علامت نسب برای تسمیه قبایل و طوایف ترکان غربی است و تلفظ درست آن ( لی) است و بسیاری از طوایف ترکان غربی نامشان با این جزء ترکیب شده است مانند : قرخلو.

و اما دیدگاه افراد مختلف در مورد این ناپلئون ترک ایرانی :

جیمز فریز در کتاب تاریخ نادرشاه می نویسد : نادر شاه احکام سختی صادر کرد که سرباز ها به مردم ضرر نزنند و به آنها توهین نکنند . نسقچی باشیها مأمور اجرای حکم شدند و به آنها دستور اکید داده شد که متخلفان را به شدت تنبیه کنند.(1)

قدوسی نوشته است  : نادر طبعی کریم  بخشنده داشت. ازخطای زیردستان حاضر بود چشم پوشی کند. نادر بسیار صریح الهجه و رک گو بود و قوه حافضه او بسیار شگفت انگیز و کمک گرانبهایی به او کرده است.

شوالیه دوگاردان می گوید: نادر در لیاقت و کاردانی کم نظیر است و گذشته ازاین مردی خوش مشرب و درستکار است و زحمت کشان را پاداش می دهد و سست عنصران و کاهلان را که به هنگام ادای وظیفه از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند سخت تنبیه میکند.

سالیکس درباره نادر می نویسد : تحلیل اخلاق نادر مشکل نیست. برای رهبری و سرداری خلق شده و با نیزه جنگی خود به اوج شهرت رسید. حافظه اش بهت آور و در مردانگی بی نظیر و در شناختن فن حرب ماهر بود.

...........

منابع :

1- نادر شاه آخرین کشورگشای آسیا، نویسندگان :دکتر لارنس لاکهارت، دکتر غلامرضا افشار نادری، دکتر اسماعیل افشار نادری . ص137، ص201، صفحات 129-130

2- تاریخ ایران ، از آغاز تا انقراض قاجاریه، تالیف : حسن پیرنیا ، عباس اقبال. ص 710