گفتگو در باره خفظ زبان و فرهنگ تورکی

ایرج افشار یزدی : باید زبان ترکی و ترکها در رادیو، تلویزیون، مجلات، سینما و کتاب های تاریخی مورد تمسخر قرار بگیرند و زبان ترکی باید سریعا با برنامه ریزی علمی اول تحریف، بعد تخریب، و نهایتا نابود شود و در کتابهای درسی باید ترکها را و سلسله های ترک را وخشی، بیگانه، مهاجم و اشغالگر نامید.

سالاریان : اگر احساس می کنید از تورکی حرف زدن خجالت می کشید بدانید تحت تاثیر این پروژه ایرج افشارها قرار داشته اید. آیا می دانید بیشترین سرمایه گذاری آنتی تورک ها روی این گزینه است.

سراج اکبری :

اگر جاهل به تاریخ خود استی / زجام جهل مینوشی و مستی

اگر ترکی و کرمانج و اگر تات / بزن بر سر غریبانه دو دستی

اگر هستی ز فرهنگ خود آگاه / بدان عزم رقیبانت شکستی.

موضوعی هست که همواره مرا رنج می دهد. ما ترک زبانان استان خراسان شمالی برای از بین بردن فرهنگ و زبانمان و بیرنگ کردن و از بین بردن ضرب المثل ها و تمثیلاتمان نیاز به دشمن نداریم که هیچ، بلکه خودمان با موثر ترین روش  فرهنگ و زبانمان را به دست فراموشی می سپاریم و در کوتاه مدت آن را از بین می بریم. آن روش موثری که ذکر شد. صحبت نکردن با زبان ترکی با کودکانمان است. بارها گفته ام و باز هم می گویم اگر با کودکان خود به زبان ترکی  صحبت نکنیم تا دو نسل دیگر زبان ترکی شمال خراسان به مرکزیت بجنورد به فراموشی سپرده خواهد شد. همین چند تا کتابی هم که به زبان ترکی بجنوردی نوشته شده تا دو نسل دیگر برای خواندن آنها هم کسی پیدا نخواهد شد. اگر که با کودکان خود به زبان ترکی صحبت نکنیم. بعضی از دست اندر کاران که با ذوق و شوق در این مقوله کار می کنند همین نظریه به فراموشی سپرده شدن زبان ترکی را قبول نمی کنند و سعی می کنند صورت مسئله را پاک کنند. بهتر است راهی برای حل مسئله پیدا کنند.

سالاریان : برای از بین بردن یک ملت کافیست تاریخ و اسناد تاریخی آن ملت را ازبین ببری چون ملتی که تاریخ ندارد وجود ندارد و مانند این می شوند که از جامد به مایع تبدیل می شود و شکل هر قالبی را می گیرد. و درخت بی ریشه با کوچکترین بادی بر زمین می افتد. تاریخ فراموش شده ی ترک را دو باره یاد بگیریم.

علی اکبر سراج اکبری :  

فرهنگ و ادب. بایدها و نبایدها، وقتی بر آنیم که خورده فرهنگ های اقوام ترک و ترکمن و کرمانج و تات و فارس و اهالی راز  را در یک بوم نقاشی کنار هم بچینیم. آنگاه در می یابیم که عادات و رسوم  افسانه ها و شعر و موسیقی آنان از گذشته های دور چنان در هم گره خورده است که فرشی خوش بافت را در نظر مجسم می کند و تو گوئی هر گره از آن را انگشتان هنرمندی از این خطه بر این گنجینه تنیده است. وقتی آواها و لالائی های بافندگان این فرش را  با گوش جان می شنویم همان می شود گنجینه فرهنگ های خطه استان خراسان شمالی و چه زیباست !

اقوام این خطه با گوش کردن به آهنگ هائی که از ترنم سیم های آلات موسیقی مشترکشان بر می خیزد احساسات خود را به هم منتقل می کنند و سال های سال است که قومی از این خطه با موسیقی قوم دیگری ازآن به وجد میآیند. چه عشق هائی که از گذشته های دور تا به امروز در این سر زمین به ثمر نشسته است

هر یک از این اقوام فرهنگ و آداب و رسومی از گذشته های دور برای خود دارند که در طول تاریخ آنها را از هم دیگر وام گرفته اند و به هم نزدیک شده اند. در آستانه عید ملی میهنی نوروز خیابان های مرکز استان این خطه عادات و رسوم اقوام را به نمایش می گذارند. پوشش محلی اقوام در این روزها بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند و همگام با هوای بهاری جلوه ای خاص پیدا می کنند و عجب  تماشائی ست. برای دید و بازدیدهای نو روزی هر قومی روش و روال خود را دارند. و در بر پائی جشن نوروزی هر قوم روش و آداب خود را  ظاهر می کنند. اگر خواسته باشیم وارد مبحث خورده فرهنگ های اقوام شویم و حتی فقط اشاره ای به آن داشته باشیم مثنوی هفتاد من کاغذ را طلب می کند.

و اما مهمترین عنصر فرهنگ هر قوم زبان آن قوم است. اگر زبان قومی مورد هجمه بی فکریها و ندانم کاری های تک تک افراد آن شود و مسئولینی که متولی آنند از کفایت کافی برخوردار نباشند، از فرهنگ اقوام چیزی باقی نخواهد ماند. البته صدا و سیما در این رابطه تلاش خوبی داشته است، اما با کم و بیش باید و نباید ها ! هر قومی به زبان و ضربالمثل ها و قصه های گذشتگان و شعر ها و متل هائی زنده است که سینه به سینه از گذشتگان به آنان رسیده است، که باید در راه حراست از آن از هیچ کوششی دریغ نشود. آنچه که امروزه فرهنگ و زبان اقوام خراسان شمالی را در معرض خطر قرار می دهد و احتمال انقراض آن را بالا میبرد طرز تفکر خیلی از ساکنان این خطه در مورد زبان مادریشان است. چنین تصوری بر این جماعت حاکم است که اگر با کودکان خود به فارسی صحبت نکنند، وقتی آنان به دبستان می روند با یاد نداشتن زبان  فارسی به درس و مشقشان لطمه وارد می شود و دست از این طرز تفکر غیر علمی بر نمی دارند در صورتی که کودک وقتی با زبان مادری وارد دبستان می شود به سرعت فارسی را یاد می گیرد و همین دو زبانه بودن کودک برای یاد گرفتن زبان های خارجی از اهمیت ویژه ای برخوردار است  با این اشتباه بزرگ فرهنگی اینک جوانان ما به جای زبان مادری به فارسی صحبت می کنند و تقریبا زبان مادریشان را یاد ندارند، بنابراین آنها نخواهند توانست در آینده به کودکان خود زبان بومی و مادری خود را بیاموزند و در نتیجه تا دو نسل دیگر زبان های بومی در استان خراسان شمالی به فراموشی سپرده خواهد شد و به دنبال آنها ضرب المثل ها و اشعار و کنایات و نکته ها از بین خواهد رفت و این ننگی خواهد بود برای نسل ما که با تفکر غیر علمی و محروم کردن کودکان از یادگیری زبان مادری انقراض زبانو فرهنگ  بومی را کلید زده ایم !

  هنوز هم دیر نشده است بیائید همداستان شویم و در استانمان همه و همه با هم در هرجا و هر مکان و موقعیت به زبان مادری خود صحبت کنیم و به کودکان خود نیز زبان بومی را بیاموزیم که این عنصر اصلی فرهنگ یعنی زبان به انقراض کشیده نشود که اگر اینگونه شود عناصر دیگر فرهنگ استان نیز به تباهی کشیده خواهد شد. از آن کسانی که وقت و بی وقت مشغول افتخار کردن به فرهنگ خود می باشند. می خواهم بیشتر به فکر نگهداری و حراست از آن باشند. با کمی تعمق در خواهیم یافت که با روال فعلی تا دو نسل دیگر تمام اقوام به فارسی سخن خواهند گفت و از زبان های بومی غیر از چند جلد کتاب و چند سی دی چیزی باقی نخواهد ماند.

کاری نکنیم که 75 سال دیگر، دبیر تاریخ در کلاس بگوید: در حدود هفتاد هشتاد سال قبل و پیش از آن در خراسان شمالی مردمی بودند که با زبان و لهجه خاص خودشان صحبت می کردند. و اینک از آن زبان و ضرب المثل های شیرینش اثری نیست. چرا که مردم این منطقه در آن برهه زمانی زبان بومی شان را به کودکانشان نمی آموختند و این کوتاهی از طرف آنها بود که عوارضش به ما تحمیل شد. خداوند از گناهانشان بگذرد. هر چه باشد پدر پدر بزرگان ما بودند!

اگر با کودکان خود ترکی صحبت نکنیم. ترکی با لهجه بجنوردی تا یکی دو نسل دیگر به فراموشی سپرده خواهد شد .شعر برای کودکان به زبان ترکی با لهجه بجنوردی

قَرَه بُلوت

کیچی کیچی بُلوت لَه

 اَل بِئردِلَن بیر بیرَه

قره بُلوت اولدِلَن

خورشیدِه  قورخِددِلَن

چاقالَه گَلِنگ بیر اولَی

دِئولَرِه شَهردَن قووَی

 ترجمه به فارسی

ابر سیاه

ابرهای کوچک

 دست به دست هم دادند

 ابر سیاه شدند

و خورشید را ترساندند

بچه ها بیائید با هم  یکی شویم

و دیوها را از شهر بیرون کنیم.

سالاریان :  آنا دیلی (زبان مادری)

◀️یونسکو همه ی کشورهای عضو خود را به استفاده از زبان مادری در آموزش تشویق کرده و آموزش به زبان مادری را یک حق برای همه ی کودکان دانسته است. به باور یونسکو، آموزش به زبانی که کودکان آن را به خوبی درک می کنند، حق کودکان است تا بتوانند از آموزش با کیفیت برخوردار شوند و از آن لذت ببرند. از سوی دیگر، آموزش به زبان مادری می تواند سبب کاهش تبعیض شود و به همه جانبه و جامع بودن آموزش کمک کند.

شایسته و ضروری است در ایران نیز که اقوام و ملت های مختلف با زبان ها و گویش های متفاوت را در دل خود جای داده، در حفظ و گسترش این زبان ها کوشش شود و مسئولان با اقداماتی همچون، ایجاد نشریه های مختلف و چاپ کتب درسی و غیر درسی به زبان های مناطق مختلف، فرهنگ سازی از طریق رسانه های دیداری و شنیداری و ساخت برنامه هایی با زبان این مناطق، استفاده از نظرات کارشناسان در برنامه های تلویزیونی جهت تأکید و ترویج اهمیت زبان مادری، برگزاری کارگاه های و کلاس های آموزشی و توجیهی و ... گام مثبتی در حفظ و گسترش این زبانها و گویش ها  بردارند.

اهمیت زبان مادری به حدی است که سازمان ملل نیز با ارج نهادن به آن و اختصاص دادن یک روز از تقویم با عنوان روز جهانی زبان مادری، از کشورهای مختلف درخواست کرده است که نحوه ی آموزش خود را طوری طراحی کنند که به زبان مادری لطمه وارد نشود. استفاده از زبان مادری در آموزش می تواند در مبارزه با بی سوادی مؤثر باشد و هدف و شعار «آموزش برای همه» را در جهت بر خور داری از آموزش ابتدایی برای همه ی کودکان و بزرگسالان تا سال 2015، محقق سازد.

 با روی کار آمدن دولت یازدهم، طرح آموزش کتب درسی به زبان محلی مناطق مختلف، از جمله آموزش به زبان ترکی نیز قوت گرفت و تحقیقاتی هم در این زمینه صورت پذیرفت که مهمترین هدف آن، حفظ، آموزش و ترویج زبان مادری و محلی مناطق است و باعث می شود کودکان با فراگیری زبان مادری خود، از فراموشی تدریجی آن جلوگیری کنند و آن را به نسل های آینده منتقل کنند.

آموزش و تکلم با کودکان به زبانی غیر از زبان مادری، ضربه ای جبران ناپذیر به آنها می زند و به تدریج باعث فراموشی و نابودی زبان مادریشان که بایستی هویت خود را با آن بسازند، خواهد شد. برخی از والدین از تکلم با کودکان خود به زبان مادری امتناع نموده و مهمترین دلیل خود را برای آموزش ندادن زبان مادری به آنان، لطمه به روند یادگیری زبان رسمی می دانند. در صورتی که عدم آموزش زبان مادری به کودکان نتیجه ی معکوس می دهد و هنگام صحبت کردن این دسته از کودکان به زبان رسمی، شاهد لغات و الفاظ اشتباه، همراه با لهجه ای غلیظ خواهیم بود. قطعاً یکی از عوامل مؤثر در بروز چنین پدیده ای، نادیده گرفتن و کم اهمیت شمردن ارزش زبان مادری است.

پس بر خود ما نیز واجب است، همانطوری که برای فراگیری زبانهای خارجی و بین المللی وقت و هزینه ی زیادی صرف می کنیم، با یادگیری و آموزش زبان مادری خود در حفظ و ترویج آن کوشا باشیم