نادر شاه افشار پادشاه تورک

نادرقلی افشار ملقب به نادر شاه رئیس ایل تورک آزربایجانی افشار بود که به پادشاهی ایران رسید و بنیانگذار دودمان افشاریه شد.  او دوازده سال (از ۱۱۱۴ تا ۱۱۲۶) بر ایران حکومت کرد.  پایتخت وی شهر مشهد بود.  او مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است.

نادرشاه افشار بنیانگذار دولت تورکى-آزربایجانى افشار٬ از معدود حکمرانان داراى خودآگاهى و شعور ملى تورک در تاریخ ایران است و از این منظر شاید تنها با شاه اسماعیل صفوى٬ جهانشاه قاراقویونلو٬ اوزون حسن آغ قویونلو٬ آغا محمدخان قاجار و.... قابل مقایسه باشد.

از اقدامات شخص نادرشاه افشار٬ تدابیر مختلفى است که وى براى حفظ و ارتقاء موقعیت رسمیت و دولتى بودن زبان تورکى٬ کاربرد در عرصه دیپلماسى و تثبیت آن به عنوان زبانى نوشتارى انجام داده است.

دوره حاکمیت وى همچنان دوره تاثیر گسترده زبان تورکى بر فارسى و نفوذ و ورود اصطلاحات و واژگان تورکى در زبان فارسى است.

دولت تورکى-آزربایجانى افشارى جایگاهى ممتاز در تاریخ زبان و فرهنگ و تاریخ سیاسى-نظامى تورک دارد.

نادرشاه افشار این آخرین جهانگیر تورک٬ علاه بر جهات فوق٬ به لحاظ فرهنگ و تاریخ تورکى-آزربایجانى٬ ایران و جهان اسلام از جهات بسیار دیگرى نیز داراى اهمیت است٬ جنبه هایى که در تاریخنگارى رسمى معمولا بدانها چندان اشاره اى نمىشود.

از جمله:

- ایجاد مذهب جعفرى

- اقدام براى تقریب و نزدیکى مذاهب اسلامى٬

- سعى در ایجاد دولت عرفى (به زبان امروزى لائیک)٬

- طراحى پرچم سه رنگ دولت تورکى-آزربایجانى(ایرانی) افشار و ......

بناهایی که به دستور نادرشاه در خراسان بنا شده‌اند نظیر کلات نادری و کاخ خورشید از آثار مهم بازمانده از این دوران هستند.

افشارها جزو طوایف ۲۴ گانه اوغوز و یا تورکان غربی هستند و نادر شاه افشار از بزرگان ایل افشار پایه های امپراتوری افشاریان را در خراسان پایه ریزی کرد.

نادرقلی افشار ملقب به نادر شاه رئیس ایل بزرگ تورک افشار بود که به پادشاهی ایران رسید و بنیانگذار دودمان افشاریه شد.

ایل بزرگ افشار به غیر از خراسان، در آزربایجان، کرمان، تورکیه، افغانستان، اؤزبکیستان و … پراکنده شده است.

سلسله افشارها در خراسان و توسط تورک های خراسان شکل گرفت و با کمک تورکان آزربایجان و تورکان خراسان و آزربایجان دومین ابر قدرت جهان را در آن زمان برپا نمودند.

در تاسیس سلسله های تورکی صفویان، افشارها و قاجاریان، تورکان آزربایجان، تورکان خراسان و خوارزم و خیوه نقش اساسی داشتند و برای مثال پایه های امپراتوری صفویان در آزربایجان با کمک تورکان خراسان و پایه های امپراتوری افشارها و قاجاریان در خراسان با کمک تورک های آزربایجان پی ریزی شد

فراموش نکنیم که ما تورک هستیم و زبان ما تورکی است و با گفتن ترک آرربایجان و یا تورک خراسان و ….. سرزمین و مناطق زندگی خود را مشخص می نماییم و گفتن تورکی با لهجه خراسان و یا آزربایجان و یا …. هیچ ایرادی ندارد.

نادر شاه افشار بنیان گذار دولت تورکی افشار دوازده سال (از ۱۱۱۴ تا ۱۱۲۶) بر ایران حکومت کرد.  پایتخت وی شهر مشهد بود.  او مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است.

در عهد نادر شاه افشار دشمنان و متجاوزان به کشور ایران، توسط وی سرکوب شدند و کشور قدرت گذشتهٔ خویش را در حفاظت از مرزها و اعمال قدرت یک حکومت مقتدر مرکزی بر تمام وطن، بازیافت.

بناهایی که به دستور نادر نادرشاه در خراسان بنا شده‌اند، نظیر کلات نادری و کاخ خورشید کلات و… از آثار مهم بازمانده از این دوران هستند.

نادرشاه افشار بنیانگذار دولت تورکى افشاریان از معدود حکمرانان داراى خود آگاهى و شعور ملى ترک در تاریخ ایران است از این منظر شاید تنها با شاه اسماعیل صفوى٬ جهانشاه قاراقویونلو٬ اوزون حسن آغ قویونلو٬ آغا محمدخان قاجار و…. قابل مقایسه باشد. برخی از اقدامات شخص نادرشاه افشار٬ علاوه بر نویساندن چند کتیبه تورکی است بقرار زیر است :

– از اقدامات شخص نادرشاه افشار٬ تدابیر مختلفى است که وى براى حفظ و ارتقاء موقعیت رسمیت و دولتى بودن زبان تورکى٬ کاربرد در عرصه دیپلماسى و تثبیت آن به عنوان زبانى نوشتارى انجام داده است. دوره حاکمیت وى همچنان دوره تاثیر گسترده زبان تورکى بر فارسى است.

دولت تورکى افشارى جایگاهى ممتاز در تاریخ زبان و فرهنگ و تاریخ سیاسى- نظامى تورکان ایران دارد.

– نادرشاه افشار این آخرین جهانگیر ترک٬ علاه بر جهات فوق٬ به لحاظ فرهنگ و تاریخ تورکى٬ ایران و جهان اسلام از جهات بسیار دیگرى نیز داراى اهمیت است٬ جنبه هایى که در تاریخ نگارى رسمى معمولا بدانها چندان اشاره اى نمى شود.

از جمله:

– اقدام براى تقریب و نزدیکى مذاهب اسلامى. این دوره از جهت مذهبی، و خصوصا تسامح و تساهل مذهبی نادر حائز اهمیت است.

– سعى در ایجاد دولت عرفى

– طراحى پرچم دولت ترکى افشاریان. تابلوهای به یادگار مانده از افشارها، می گویند پرچم افشاریان دو رنگ داشت. پرچم سه زنگ و امروز ایران یادگار ترکان قارا اؤیلو (گرایلی) می باشد. امروز نیز تاتاریستان پرچم سه رنگ سبز، سفید و سرخ دارد.

– متحد نمودن هر چند کوتاه مدت اراضی هر سه بخش آزربایجان (در قفقاز٬ در ایران و در خاک تورکیه امروزی)

– دعوت از نمایندگان اعیان، روسای ایران، روحانیون، بزرگان و حکام ولایات در دشت مغان جهت برگذاری مراسم تاجگذاری.

– طرفداری و حمایت اشخاص صاحب نفوذی چون : طهماسب قلی خان جلایر و میرزا زکی و ملا علی اکبر که سبب گرایش و پیوستن مردم به نادر شاه و قبول اطاعت از وی گردید .

– از آنجائیکه حکومت نادر با شمشیر شکل گرفت، ارتش در این دوره جایگاه مهمی داشت.

– در این دوره نظام اقتصادی و کشاورزی ایران به شکل خاصی رشد می کرد. و …..

در زیر به عنوان نمونه هایی از اقدامات نادرشاه برای تقویت و تثبیت زبان نوشتاری تورکی٬ دو کتیبه با اشعار تورکی نوشته شده به امر وی را نقل می کنیم.

۱-سنگ نوشته تورکی نادر شاه در کلات نادر:

این سنگ نوشته تورکى معروف به نادر داش یازیسی یا کتیبه نادرى در مدخل در بند ارغون شاه در کلات نادرى٬ ملک پدرى نادر (خراسان رضوی)٬ پیش از آبادی در بند قرار دارد.

اشعار به خط تورکى – عربى به سال ١١۵۵-١١۵٧ بر روى صخره بزرگى حک شده است.

ارتفاع کتیبه از سطح رودخانه ١۵ متر بوده دارای ٢۴ بیت شعر ترکی (۴ مصراع عربی) است.

اشعار متعلق به ” گلبن افشار” از شاعران دربار نادر شاه افشار است.

۲ – سنگ نوشته تورکی نادر شاه در حرم امام علی (ع)

این شعر ترکى سروده شده به سفارش نادر شاه افشار٬ با آب طلا و شنگرف نوشته شده در بالاى ایوان حرم حضرت على (ع) و بر سر در ورودی نوشته شده است .