رمضان سفره سی- انکارا-تورکیه کلاسیک و منظم

آداب و رسوم مربوط به ماه رمضان  ترکان ترکیه

نویسنده : فاطمه احسن توران عضو هیات علمی دانشگاه غازی آنکارا

مترجم :  فریبا اوغوز

ماه رمضان یکی از ماه های بسیار مهم جهان اسلام است. حتی از این ماه بعنوان سلطان ماهها یاد می شود. اعتقاد بر این است که در این ماه رزق و روزی انسانها زیاد می شود و خداوند گناه های آنها را می بخشد. روزه از واجبات دین اسلام است. اما در شرایط خاصی از قبیل بیماری، حاملگی، شیردادن به کودک، مسافرت و یا مواردی نظیر آن می توان از روزه گرفتن خودداری کرد. روزه هایی که طی این ماه گرفته می شود و نیز کلیه عباداتی که انجام می گیرد، در واقع هدف تزکیه جسم و روح را دنبال می کند.

روزه گرفتن در طول این ماه فضایل بیشماری دارد. ماه رمضان، ماه آموزش صبر و بردباری می باشد. روزه به معنای گرسنه ماندن و خودداری از خوردن نیست. در طی این ماه انسان با اعمال کنترل بر نفس و روح خود، سبب رشد و بلوغ فکری و جسمی خود می شود. انتظار می رود صبر و بردباری که در طول ماه رمضان از سوی انسان به نمایش گذاشته شده، بعنوان یکی از ویژگی های شخصیتی وی درآید و این صبر و بردباری در طول سایر ماهها نیز راهنمای زندگی انسان باشد. در واقع روزه چیزی فرای عبادت و انجام فرایض دینی است. روزه دارای فواید بسیار اجتماعی، روانی و سلامتی می باشد و این امر از سوی دانشمندان و محققین این علوم نیز مورد تایید قرار گرفته است. در واقع با روزه گرفتن در طول ماه رمضان به بدن خود که در طول 11 ماه از آن کار کشیده ایم، استراحت می دهیم.

بسته به شرایط اجتماعی و فرهنگی در هر کشوری، مردم به روش های مختلفی به استقبال ماه رمضان می روند. تمام مسلمانان با حسرت و آروزی تمام، انتظار آمدن ماه رمضان را می کشند. مراسم استقبال از ماه رمضان از هفته ها قبل آغاز می گردد. مردم غذاها و خوراکی هایی را که قرار است در ماه رمضان مصرف کنند، از هفته ها قبل آماده می کنند. در دوره امپراطوری عثمانی با صدور فرمان هایی از سوی دولت با عنوان "تنبیه نامه" مقدمات لازم جهت زندگی انسانها در شرایطی مطلوب و ایده آل در طول ماه رمضان فراهم می شد. در این فرامین از مردم می خواستند که در طول ماه رمضان به تمیزی و نظافت لباس و پوشاک، خانه و محل کار خود اهمیت زیادی قایل شوند. به همدیگر احترام بگذارند، از رفتارهای ناپسند که باعث آزار دیگران می شود، خودداری کنند، از افزودن بر قیمت خوراکیها دوری کنند، همه افراد بغیر از نظامیان و مامورین انتظامی شهر از حمل سلاحهای گرم و یا سرد اجتناب کنند و مورادی نظایر آن. همچنین تاکید می شد که با متخلفین از این قوانین و کسانی که آرامش مردم را برهم زده و موجب آزار آنها شوند، طبق قانون برخورد خواهد شد.

امروزه نیز تا حد ممکن به تامین آرامش و امنیت مردم در طول ماه رمضان بیش از هر زمان دیگری اهمیت داده می شود. در آستانه فرا رسیدن ماه رمضان با انتشار اطلاعیه هایی از سوی استانداری، فرمانداری، ریاست امور دینی و سایر سازمان ها و موسسات مشابه و اطلاع رسانی آنها از طریق رسانه های جمعی اعلام می گردد که برای سپری کردن ماه رمضان در کمال صلح و آرامش تمامی تدابیر لازمه اتخاذ خواهد شد. نظارت و کنترل بر کیفیت و قیمت مواد غذایی نیز افزایش خواهد یافت.

بر اساس آمار و ارقام موجود، میزان ارتکاب جرایم در طول ماه رمضان در مقایسه با ماههای مشابه بسیار پایین می آید. دلیل این مساله نیز این است که انسانها خواهان تزکیه روح و نفس خود از گناهها می باشند.

آمادگی برای استقبال از ماه رمضان تنها محدود به داخل خانه ها و یا فرامین دولتی نیست. در ماه رمضان مساجد و محلات اطراف آن شسته شده و از گرد و غبار تمیز می شود. سپس با چراغ های رنگارنگ تزئین می گردد. بین دو مناره مسجد با استفاده از چراغهای رنگی عبارت هایی از قبیل "خوش آمدی ماه رمضان"، "رمضان سلطان ماهها" نوشته می شود. همه اینها باعث زیبایی بیش از بیش این مساجد می شود.

در آستانه ماه رمضان، در داخل خانه ها نیز شور و هیجان خاصی حاکم است. قبل از هر چیز یک خانه تکانی کامل انجام می گیرد. به این کار خانه تکانی ماه رمضان گفته می شود. همه جای خانه از هر گونه گرد و غبار پاک می شود. بویژه در آشپزخانه ها شور و هیجان خاصی حاکم می شود و بیشتر آمادگی ها در آشپزخانه انجام می گیرد. گویی همه می خواهند خانه دل را نیز از هرگونه پلیدی و آلودگی تمیز کنند و چیزهای تازه و تمیز را جایگزین نمایند. این رسمی است که امروزه نیز بطور کامل جریان دارد.

در تمامی فروشگاه ها و بقالی های سطح شهر، قفسه مخصوصی بعنوان قفسه ماه رمضان در نظر گرفته می شود و کلیه خوراکی های مختص رمضان در این قفسه چیده شده و به معرض فروش گذاشته می شود. مردم به خرید ماه رمضان می روند و سعی می کنند خوراکی های مخصوص ماه رمضان را که ارزش غذایی آنها بالا و هضم آنها راحت است، خریداری کنند. سفره ماه رمضان نیز از سفره ماه های دیگر متفاوت است. سفره افطار زیباترین سفره ای است که در خانه چیده می شود و افطاری که به همراه خانواده و میهمانان بر سر یک سفره تناول می شود، از زیباترین خاطرات ماه رمضان می باشد.

یکی دیگر از ویژگی های بی نظیر ماه رمضان، افزایش نوع دوستی، کمک و همبستگی در طول این ماه است. ماه رمضان در واقع ماه کمک، نوع دوستی و همبستگی می باشد.

دادن زکات، فطریه و صدقه به مستحقان و نیازمندان یکی دیگر از واجبات ماه رمضان است. همه مسلمانان آزاده و بی نیاز موظف هستند که هر سال یک بار یک چهلم از اموال و دارایی خود را به مستحقان بپردازند. به این امر زکات گفته می شود. دادن زکات یکی از واجبات دین است. در آیات قرآنی و احادث نیز تاکید شده است که همه مسلمانان موظف به دادن زکات هستند. حتی از نظر دینی بهتر است که زکات به انسانی پرداخت شود که در نزدیکی شما زندگی می کند و شما از نیازمند بودن وی مطلع هستید. این امر نیز دلالت بر سیستم و ساختار ریشه ای موجود در امر زکات دارد.

فطریه نیز صدقه ای است که از سوی مسلمانان و در پایان ماه رمضان پرداخت می شود. پرداخت صدقه فطریه در واقع به معنی پایان عبادت ماه رمضان می باشد و مسلمانان با پرداخت فطریه؛ جبران نواقصی را می کنند که در طول ماه رمضان احتمال دارد از آنها سر زده باشد. فطریه حتی بعنوان زکات سر و بدن نیز مشهور است. با وجودی که فطریه در پایان ماه رمضان پرداخت می شود، اما بهتر است برای اینکه فقرا و مستمندان نیز بتوانند آماده عید رمضان شوند و لذت عید را بچشند، مبلغ فطریه قبل از آمدن عید به نیازمندان پرداخت شود.

میزان فطریه در طول ماه رمضان از سوی عالمان دینی تعیین و به مردم ابلاغ می گردد. فطریه به مستمندان در کمال ادب و احترام داده می شود. به هنگام دادن فطریه باید به رفتار و گفتار خود دقت کرده و از اعمال و گفتاری که باعث آزار طرف مقابل می شود، خودداری کنیم.

مسلمانانی که به هر دلیلی نمی توانند در طول ماه رمضان روزه بگیرند، اگر شرایط آنها به شکلی باشد که پس از ماه رمضان نیز نتوانند روزه های نگرفته خود را ادا کنند، باید به تعداد روزهایی که روزه نگرفته اند، فطریه بپردازند.

 امروزه مطابق با آداب و رسوم و معنی و مهفوم ماه رمضان، تقریبا در تمامی روستاها و شهرها در بین افراد نیازمند مواد غذایی توزیع می گردد. شهرداریها و نیز افرادی که از بضاعت مالی خوبی برخوردارند، مواد غذایی خاصی را مخصوص ماه رمضان بسته بندی کرده و در بین خانواده های نیازمند توزیع می کنند.

عبادت هایی که در طول ماه رمضان انجام می گیرد، نمونه بسیار زیبایی از نوع دوستی و همبستگی بوده و باعث ایجاد تعادل و توازن در سطح جامعه می شود. رمضان در طول یک ماه با تمامی زیباییهایش سپری می شود. با به پایان رسیدن ماه رمضان نیز مردم با حسرت و آرزویی تمام در انتظار رمضان سال آینده لحظه شماری می کنند.