در باره نوشتار زبان ترکی

قسمت 1   

سه شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۶ ساعت: 7:22 توسط:محمد عرب خدری

جناب سالاریان

سلام، در باره نوشتار زبان ترکی و این‏که دوست عزیز «شیروانلی» این مهم را به عهده‏ی جنابعالی، این‏جانب و چند نفر دیگر از دوستان گذاشته، باید عرض تشکری از ایشان داشته‏ باشم، ولی من از نظر ادبیات ترک در حدی نیستم که برای این مهم انتخاب شوم، فقط مختصر نظراتی دارم که بیان می‏کنم:

1. ما باید خود محقق باشیم یا به اهل تحقیق احترام گذاشته و از نظریات آنان استفاده کنیم.

2. محققین بزرگی در آزربایجان این مهم را انجام داده و علائم خاصی برای آواهای زبان ترکی معرفی کرده‏ اندکه به‏ نظر من بهترین است.

3. در نوشتار زبان ترکی به لاتین می‏توان همه‏ ی آواها را به‏ خوبی رعایت کرد، ولی آیا در اجتماع ما قابل استفاده است؟ و همه می‏توانند از آن استفاده کنند؟

4. توجه داشته باشیم در تمام زبان‏ها یک زبان ادبی داریم و تعدادی لحجه، یک یزدی به لحجه‏ ی فارسی یزدی صحبت می‏کند ولی مکاتبات خود را با یک سازمان یا شخص با زبان ادبی می ‏نگارد. در ترکی نیز غیر از این نمی‏ تواند باشد«پس در ترکی هم یک زبان ادبی و لحجه‏ های متفاوت با شیرینی خاص خودشان».

توجه بشود همان مطلب با زبان ادبی را هرکس به لحجه‏ ی خود خواهد خواند.

 

5. فقط لازم است در ابتدای نوشته‏ ها علامت‏ های مورد نظر به‏ طور خلاصه و تا مدتی نوشته شوند تا خوانندگان به ‏طور کامل از این علائم آگاهی یابند و به آن‏ها توجه کنند، قطعاً پس از مدتی مطلب جا افتاده و اهالی ادبیات ترک در منطقه این چند علامت ساده را یاد می‏ گیرند، نویسنده‏ ها رعایت می‏کنند و خواننده‏ ها به راحتی مطالب ترکی را می‏خوانند.

6. و مهم‏تر از همه تشتت و دوگانگی یا چندگانگی در نوشتار زبان ترکی در نقاط مختلف ایجاد نمی‏شود.

توجه بفرمایید در کتاب «تمثیل و مثل» که حضرتعالی با زحمات فراوان آن‏را به چاپ رساندید، بیش از چند علامت از علامت‏هایی که ذیلاً درج می‏گردد مورد استفده قرار نگرفته ولی یک فرد بجنوردی، درگزی یا آزربایجانی آن‏را به راحتی می‏تواند بخواند. مثلاً:

اوْغلاغیم اؤلمه باهار گلر. (فقط دو علامت)

اوْت اوْلماسا پیلو اوْلماز. (فقط یک علامت)

آش یوْلداشی چوْخدی، باش یوْلداشی یوْخدی. (فقط یک علامت)

قورده آغ ساققالقیق نئمه. (فقط یک علامت)

با اجازه مطالب مورد نظر در باره نوشتار زبان ترکی در ذیل مرقوم می گردد.

در باره نوشتار زبان ترکی

قسمت 2   

سه شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۶ ساعت: 7:27 توسط:محمد عرب خدری

اولین مشکل خط عربی این است که بدون اعراب و حرکات، خواندن کلمه دشوار می‏ شود. در ذیل طرز نوشتن این حرکات و اصلاحات به‏ عمل آمده در زبان ترکی بیان می‏گردد:

الف . طرز نوشتن فتحه:

در ادبیات فارسی نوشتن فتحه به دو صورت (اَ وــــــَ ) می‏باشد ولی نگارش آن در ترکی جهت سهولت خواندن و نوشتن به پنج شکل (اَ ، ـــَ ، اه ، ه ، ــه) که در اول، وسط و آخر کلمه قرار می‏گیرد.

الف . (ə) فتحه در اول کلمه به صورت (اَ) نوشته می‏شود، مثل:

ال = دست، ار = شوهر، ات = گوشت.

اگر بعد از فتحه (و یا ی) بیاید به‏صورت (اه) نوشته می‏شود، مثل:

اه ‏یه = صاحب، اه‏ یری = کج، ده ‏و‏ه = شتر.

اگر قبل از (و یا ی) فتحه بیاید و بعد از آن مصوّت (آ) قرار گیرد نیازی نیست فتحه به (اه)

تبدیل شود، مثل:

ایاز = سرد، ایاق، = پا.

ب . فتحه در وسط کلمه:به این شکل‏‏ ها نوشته می‏شود:

ــَ ، ه مثل: اوره‏ ک = قلب، گره‏ ک = باید.

ج . فتحه در آخر کلمات به صورت‏های (ه ، ــه) نوشته می‏شود، مثل:

قره = سیاه یا بزرگ، دده = پدر، سنه = به تو.

توجه: کلمات ترکی که اعراب آن‏ها نوشته نشده دارای حرکت فتحه است.

ب . طرز نوشتن کسره:

کسره (e)در ترکی به شکل‏ های (اﺋـ، ﺋـ، ـﺌـ، ﺉ) نوشته می‏شود، مثل:

ائل = ایل، دئمک = گفتن، سئل = سیلاب، دئ = بگو، یئ = بخور.

کسره به صورت ( اِ و ـــِ ) از اصوات دخیل در ترکی است و از زبان فارسی و عربی وارد زبان ترکی شده است و با همان نوع کسره نیز نوشته می‏شوند، مثل:

دِلبر، زِندان، اِسکندر.

کسره یا های غیرملفوظ در آخر کلمات فارسی و عربی در ترکی به صورت فتحه تلفظ می‏شود.

ج . طرز نوشتن ضمّه:

در ادبیات ترکی ضمّه ( اُ ــُ ) (o)کمی ضخیم‏تر از فارسی و عربی تلفظ می‏شود و به‏ صورت ( اوْ، وْ، ـوْ ) (o)می‏نویسند، ثل:

اوْدون = هیزم، دوْلماق = پرشدن، قوْل = بازو، بوْش = خالی، سوْخماق = فروکردن.

ضمّه یا مصوّت ( اوْ ) در زبان ادبی ترکی فقط در بخش هجا اوّل کلمه قرار می‏گیرد و در بخش‏های دوم و سوم و ... نمی‏آید.

د . مصوّت‏های دیگر در زبان ترکی عبارتند از :

آ – ا (a) مانند: آت = اسب، قار = برف، داش = سنگ.

او (u) مانند: اوزاق = دور، اون = آرد، دوز = نمک، توتماق = گرفتن، سوواماق = کاه‏گل کردن.

اﯾـْ ، ﯾـْ، ـﺌْـ، یْ(I) مانند: آچیْق = باز، بالیْق = ماهی، قیْز = دختر.

اؤ (ö) مانند: گؤز

 

در باره نوشتار زبان ترکی

قسمت3

سه شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۶ ساعت: 7:28 توسط: محمد عرب خدری

مصوت‏های ضخیم (قالین):

آ – عا A آیری = دیگری ، جان

او – و U بوجاق = زاویه، دوز = نمک

اوْ - وْ 0 اوْت = آتش، توْخ = سیر

اﯾـْ - ﯾـْ - یْ I آراچیْ = میانجی - دﯾْرناق = ناخن

مصوت های ظریف (اینچه) :

ا – ه Ə ال = دست، اه ‏یری = کج، به‏ ی = بیک، یزرگ

اء – ء - ێ E ائت = بکن – ائلچی = پیک

اؤ – ؤ Ö اؤز = خود، تؤره = آفریدن

اۉ – ۉ Ü اۉج = نوک – اۉز = صورت

ای - ﯾـ - ی İ ایپ = طناب – بی‏بی = عمه – جیر = کش