شارل دو مونتسکیو

برگی از کتاب نامه های ایرانی مونتئسکیو در باره تورک ها

مونتئسکیو فیلسوف و متفکر بزرگ فرانسوی، که از تئوریسین ها و بنیان گذاران فکری انقلاب کبیر فرانسه به شمار می رود، معروفیت سریع منتسکیو با نوشتن «نامه‌های ایرانی» در سال ۱۷۲۱ میلادی به اوج خود رسید. این کتاب پایه فکری اثر بعدی منتسکیو یعنی روح القوانین است. وی در اثری به اسم” نامه های ایرانی ” در باره تورک ها می نویسد:

« هیچ کدام از خلق های دنیا نمی تواند خود را در فتوحات و عظمت تاریخی با تورکان مقایسه کند. تورکان حاکمین اصیل دنیا می باشند، انگار که دیگر خلق های دنیا برای خدمت گزاری به آنها آفریده شده اند. تورکان قادرند در عین زمان، امپراطوری ها آفریده و امپراتوری ها را ریشه کن کنند. در طول تمام ادوار تاریخ، آنها با قدرت و ذکاوت خود دنیا را تسخیر و اداره کرده و همیشه تکیه گاه دیگر خلق ها بودند.

تاتارها دوبار چین را فتح کرده و هنوز هم در آنجا حکومت می کنند، آنها هنوز هم در سرزمین های فتح شده توسط مغول ها حکم می رانند. حکمرانان ایران هم آنان هستند، آنها هستند که بر تخت کوروش نشسته اند، آنها مسکو را هم به زانو در آوردند. آنان تورک نامیده شده و در آسیا، اروپا و آفریقا فتوحات عظیمی کرده و در سه قاره جهان آقایی می کنند. اگر به گذشته های دور هم نگاه کنیم باز می بینیم که امپراطوری های روم را هم آنها برانداختند. فتوحات اسکندر در مقایسه با فتوحات چنگیز خان کبیر هیچ هست. تاریخ نویسان این خلق ظفرمند متاسفانه تلاش نکرده اند تا شهرت تاریخ و فتوحات غیر قابل تصور آنان را پخش کنند، چه بسا گوشه های زرینی از تاریخ آنان تا ابد فراموش شده است. چقدر دولت های زیادی را که تورکان برقرار کردند که ماها از آنها آگاه نیستیم، این ملت و خلق جنگاور و دلیر همیشه با شهرت و عظمت همیشگی خود مشغول بوده و به شکست ناپذیری خود ایمان داشته و از آن جهت نیازی به ثبت و ابدی کردن فتوحات و تمدن درخشان خود ندیده است. »

جلد یک کتاب فرانسوی نامه‌های ایرانی، چاپ کلن در سال ۱۷۵۴