روش بسیار آسان برای آموزش الفبای لاتین زبان ترکی

روش بسیار آسان برای آموزش الفبای لاتین زبان آزربایجانی بین المللی (تورکی آزربایجانی)

اشاره : (قبل از هر چیز لازم می دانم تا اعتراف کنم از بکار بردن عبارت "الفبای لاتین تورکی آزری" سخت بیزارم زیرا در تمامی دنیا هر ملتی که برای زبان خود الفبایی بکار می برد آنرا تحت نام "الفبای زبان خود" استفاده می کند به عنوان مثال "الفبای انگلیسی" و "الفبای فارسی" را در نظر بگیرید.

الفبای انگلیسی ریشه در "الفبای لاتین" دارد و با افزودن چند کاراکتر به آن بوجود آمده است..الفبای فارسی نیز بر گرفته از الفبای عرب است که چند کاراکتر به آن افزوده شده است. جالب آنکه هم الفبای لاتین و هم الفبای عرب هر دو ریشه ی فنیقی دارند و در طول زمان از بطن الفبای فنیقی با تغییراتی در بستر تاریخی بوجود آمده اند. از این رو این علمی نیست که الفبای انگلیسی را "الفبای لاتین زبان انگلیسی" بنامیم زیرا اگر بخواهیم "علمی تر" بحث کنیم باید آنرا "الفبای فنیقی زبان لاتین مورد استفاده برای زبان انگلیسی"! بنامیم. در ضمن فنیقی ها هم این الفبا را خودشان نساخته اند و همینطور باید در تاریخ مرتبا به عقب برگردیم!" برای همین اگر امروز الفبای رایج مورد استفاده برای زبان تورکی "کاراکترهای لاتین شناخته شده" می باشد همان بهتر که مانند عرف رایج در جهان به آن "الفبای آزربایجانی" بگوییم)

به عنوان نگارنده ی این سطور که شخصا الفباهای عربی ، لاتین* ، کیریل و اورخون را برای کتابت زبان تورکی تقریبا همزمان و حدود 16 سال پیش و به تنهایی بدون آموزگار یاد گرفته ام هماره این سوال برایم پیش آمده است که چرا من الفبای تورکی را ظرف مدت 15 دقیقه و یکبار برای همیشه یادگرفتم ولی هرگز نتوانستم ظرف چنین مدت کوتاهی آنرا به دیگران بیاموزم؟

****

با خود پرسیدم مشکل کار در کجاست؟ و به نتایج زیر رسیدم : 

1-مردم ما در ایرانی که تنها زبان نوشتاری کاربردی و رسمی در آن فارسی و با الفبای عربی است از همین زاویه ی زبان و الفبای فارسی به "نگارش یک زبان" می نگرند

2-مردم ما الفبای لاتین را در مورد زبان انگلیسی می آموزند و با ذهنیت زبان انگلیسی آنرا درک می کنند. 

3-مردم ما تفاوت "آواها" در زبان تورکی با زبان فارسی را بدلیل عدم وجود آموزش به این زبان درک نمی کنند. 

4-مردم ما کاراکترهای ویژه ی زبان تورکی در الفبای لاتین را "تزیینی" می پندارند

دلیل همه ی این موارد که می تواند بیشتر هم باشد "نبود ذهنیت نگارش زبان مادری و عدم آموزش آن در دوره ی ابتدایی" است. این مطالب را از آنروی در میان نهادم که دقیقا متوجه باشیم مشکل ما در آموزش الفبایمان اینست که "از صفر شروع نمی کنیم بلکه از منطقه ی منفی شروع به آموزش آن می کنیم" بدین معنا که وقتی یک انسان(کودک) اولین الفبا را یاد می گیرد بدون هیچگونه پیشینه ی ذهنی و پیشفرض و پیش داوری آنرا می آموزد ولی در ایرانی که در آن آموزش به زبان مادری برای تورکان وجود ندارد فرد مورد نظر هنگام آموختن الفبای تورکی با "ذهنیت زبان و الفبای فارسی که در وی پیشفرض و پیشداوری ایجاد کرده است" مواجه است که آموختن وی را سخت تر می کند.

****

اما راه حل چیست؟ 

الفبای زبان آزربایجانی:

A a, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz

****

"با توجه به موارد بالا" برای آموزش الفبای تورکی در ایران راه حل اینست که حروف الفبای تورکی را به سه بخش تقسیم کنیم.

****

1-بخش اول حروفی را شامل می شود که دانش آموز الفبا به هر حال آن کاراکتر ها را به درستی و با توجه به پیش داوری هایش بلد است این حروف به صورت زیر است :

Bb, Dd, Ff, Hh, Kk, Ll, Mm, Nn, Pp, Rr, Ss, Tt, Vv, Zz

****

همانطور که مشاهده می فرمایید همه ی چهارده حرف بالا در انگلیسی و تورکی به لحاظ "آوایی" و نگارشی یکسان هستند و در "فینگلیش" هم به صورت واضح با الفبای تورکی مشترک است. از این رو آموزنده این حروف را به خودی خود بدون هیچگونه آموزشی بلد است که تنها یک تذکر به وی می تواند کافی باشد که : 

در زبان تورکی حرف دبیلیو وجود ندارد و هیچ آوایی با بیش از یک حرف نوشته نمی شود مثلا به جای F نمی توان از PH استفاده کرد.

****

2-حروفی که با یک تاکید یادگیری آن برای نو آموز الفبای تورکی آسان است : 

A a, Cc, Çç, Ee, Əə, Ğğ, Xx, Jj, Qq, Şş, Yy 

همانطور که دیده می شود نو آموز در مورد آواهای معادلƏ , Ğ , X , J , Q , Ş C , Ç , پس زمینه ی ذهنی دارد زیرا تعدادی از این حروف در الفبای انگلیسی وجود دارند اما آواهای دیگری را کاراکتریزه می کنند و تعدادی دیگر نیز کلا در الفبای انگلیسی وجود ندارد به عنوان مثال حرف C در پیشداوری نوآموز مانند آنچه در زبان انگلیسی است باید آوای "س" و یا "ک" را کاراکتریزه کند در مورد حرف چ Ç نیز بدلیل ناشناخته بودن این حرف و نبودن آن در الفبای انگلیسی ممکن است نوآموز اشاره ی پایین این کاراکتر را تزیینی بداند! که گاها گزارده می شود و گاها نه! 

اما آموزش این حروف نیز آسان است بدین صورت که با "یکبار تاکید بر اینکه A تنها برای آوای آ بکار می رود و نه به جای فتحه ، نو آموز براحتی آنرا یاد می گیرد. در مورد همه ی حروف فوق چنین تاکیدی کافی خواهد بود. 

J برای صدای ژ ، Y برای صدای ی ، Ç برای چ ، Q برای ق ، X برای خ ، Ğ برای غ ، Ə برای فتحه ، E برای کسره ، C برای ج و A برای آ بکار برده می شود و تنها برای این آواها بکار می روند و کاربرد دیگری ندارند این مطلب از آن جهت اهمیت دارد که قبل از یادگیری ممکن است دانش آموز تصور کند که بطور مثال E برای صدای İ میز بکار می رود و یا برای نوشتن صدای "ای" می توان دو بار حرف E را بکار برد! در تمامی حروف این گروه چنین پیشداوری یی وجود دارد.

****

3-حروفی که آموختن آنها سخت است :

Gg, Iı, İi, Oo, Öö , Uu, Üü, 

در مورد حروف این گروه باید گفت آموختن این حروف سخت ترین است زیرا دانش آموز بعضا قدرت تشخیص تفاوت بین صداهای O و Ö را ندارد مهمترین دلیل این امر نیز نبود صدای Ö در فارسی است و دانش آموز با توجه به ذهنیت خود از زبان فارسی ممکن است قدرت تمییز این صداها در زبان مادری خود که در هر جمله اش بکار می برد را نداشته باشد در مورد صداهای I و İ و نیز U و Ü چنین مشکل حادی وجود دارد.به عبارتی دیگر برای صحیح نوشتن ، نو آموز نیاز به تمرین بسیار دارد.

همچنین می توان چند حرف از گروه قبلی را نیز "با توجه به تفاوت آوایی در لهجه های گوناگون در مناطق مختلف تورک نشین در آزربایجان و خارج از آن" را نیز در این گروه قرار داد. 

به عنوان مثال شخصا با موارد بسیاری برخورد نمودم که نوآموز قدرت تشخیص تفاوت بین آواهای گ و ج را ندارد. زیرا وی تصور می کند حرف گ G در گویش رایج تورکی در ایران معادل حرف جیم در فارسی است. اصولا چنین اشتباهی در مورد حرف چ Ç و ک K نیز رخ می دهدزیرا در اغلب شهرهای آزربایجان ک و گ تلفظ خاص خود را دارند که در فارسی شاید بیشتر به صداهای چ و ج نزدیک باشد.

(در مورد حروف Iı, İi, Oo, Öö , Uu, Üü, باید در یادگیری از کلمات اصیل تورکی آغاز نمود که تابع قانون اصوات هستند و یادگیری این حروف را تسهیل می کنند)

****

به عنوان مثال در مناطق تورک نشین مانند استانهای زنجان و همدان در مورد صداهای گ و ک و تمایز آنها از ج و چ مشکلی وجود ندارد. اما این مشکل در خوی ، اورمیه ، اردبیل و تبریز وجود دارد.

از این رو این نوشته یک شابلون دقیق برای همه ی تورکهای ساکن در اقصی نقاط ایران نیست و بهتر است با توجه به ویژگیهای آوایی در هر منطقه شابلونی مخصوص طرح شود اما در حالت کلی می توان گفت با روش تدقیق فوق می توان بر روی مشکلدارترین قسمت آموزش الفبایمان در مناطق گوناگون تمرکز نمود و این مشکل را مرتفع نمود. به همه حال باور دارم که بدون آموزش کتابت زبان تورکی با حروف لاتین نمی توان از آموختن نگارش زبان تورکی آزربایجانی سخن گفت زیرا الفبای لاتین برای زبان آزربایجانی ایده آل ترین است و هرگز با الفبای عربی نمی توان شکل صحیح نوشتاری زبان آزربایجانی(تورکی) را بدرستی آموخت و از این رو نیز الفبای لاتین بسیار آسان نیز هست و آموزش زبان آزربایجانی را تسهیل می کند.

منبع : گلادیاتور