یازار : استاد بهرام اسدی

  دیل مسأله‏ سی هر انسانین و هر قوومون بیرینجی حق‏لریندن ساییلیر. انسانی حیواندان آییران باشلیجا بیر عامل ایسه همین دیل‏دیر. اسلامی ایناملاردا قورآن تانری تعالانین سؤزودور و اونون بشره یازدیغی برنامه‏ سی‏دیر و بشره گرک اولان هر بیر مطلب اوندا واردیر

    { و عنده مفاتح الغیب لایعلمها الا هو یعلم ما فی‏البر و البحر و ما تسقط من ورقة الا یعلمها و لا حبة فی ظلمات الارض و لارطب و لایابس الا فی کتاب مبین = و گیزلی‏لرین آچاری اونون (تانرینین )

    یانیندادیر اوندان باشقاسی اونو بیلمز او ایسه قورولوقدا و دریالاردا اولان هر نه‏یی بیلیر و او بیلمه‏ دن یئرین قارانلیقلاریندا هئچ بیر یارپاق و هئچ بیر " دن " دوشمز و آیدین بیر کتابدا اولمایان هئچ بیر یاش و هئچ بیر قورو یوخدور. ( الانعام/ ۵۹ )}

        بو ایناملارا دایاناراق چوخ طبیعی ‏دیر کی دیل مسأله‏ سی کیمی اهمیّت لی بیر مسأله‏‌نین ایزلرین قورآندا آختارماق و گزمک اولار .

        دیل مسأله‏ سیندن اؤنجه قورآندا قومیّت‏لر و طایفالار مسأله‏ینه بیر باخیشیمیز اولاجاق‏دیر : قورآندا تانری تعالانین دیلیندن یازیر: { یا ایهاالناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم = ای انسانلار بیز سیزی بیر کیشی و بیر قادیندان یاراتدیق سونرا سیزی طایفا – طایفا و شعبه – شعبه قیلدیق بونونلا دا ایسته‏ دیک بیری – بیرینیزی تانیاسینیز. آللاه یانیندا سیزین عزتلینیز ان تقوالی‏لارینیزدیر. ( حجرات – ۱۳)]

        بو آیتدن بئله آنلاشیلیر کی انسانلارین مختلف طایفالارا و قبیله‏ لره بؤلونمک‏لری تانری تعالانین امری و اونون الی ایله اولموشدور بو طایفالاردان ایسه هئچ بیری او بیریسیندن اوستون اولماییبدیر. بو آیتده طایفالارین هامیسینا بیر گؤز ایله باخیلیبدیر و هامیسیندان ایسته ‏نیلیبدیر کی باشقالارینی تانیماغا سعی گؤسترسینلر. تانری تعالانین یانیندا ایسه دگرلی اولماق و اؤنملی ساییلماق طایفادان و قبیله‏ دن آسیلی اولمایاراق هر انسانین تقواسینا باغلی ‏دیر و تقوانین معناسی دا پیس ایش‏لردن اوزاق گزمک‏دیر. بو آیتده بشر حقوقونون ان گؤزل افاده‏ سی آیدین گؤرولمکده‏ دیر .

        قورآنی واراقلایارکن روم سوره‏ سینین ۲۱ –  جی آیه‏ سینده اوخویوروق { و من آیاته خلق‏السموات والارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذلک لایات للعالمین} همین آیه‏ نین ترجمه ‏سی بئله اولور: " و اونون ( تانری تعالانین) آیت‏لریندن گؤیلرین و یئرین یاراتماسی و دیل‏لرین و بویالارین مختلف اولماسی‏دیر اوندا بیلن‏لره نشانه‏ لر وار " تفسیر علمینه مراجعت ائده ‏رک بئله آنلاشیلیر کی گؤیلرین و یئرلرین یارانماسیندان سونرا دیل‏لرین اختلافین مطرح ائتمک بو مسأله‏ نین نهایت قدر اهمیّتینی گؤستریر. دئمک بو مسأله بیر او قدر اؤنملی‏دیر کی گؤی‏لرین و یئرین یارانماسی ایله بیر سیرادا دایانیبدیر و حتی اؤزوندن سونرا گلن بویالارین یعنی رنگ‏لرین و سویلارین چئشیتلی اولدوغوندان داها اؤنملی ساییلیبدیر چونکی قورآندا بیر سؤزون باشقا بیر سؤزدن اؤنجه و سونرا گلمگی اونون اهمیتی‏نین چوخ و آز اولدوغونو گؤستریر نئجه کی مختلف آیه ‏لرده " اقیموالصلوة و اتواالزکوة = ناماز قیلین و زکات وئرین " دئییلدیکده نامازین زکاتدان آرتیق اهمیت داشیدیغی دویولماقدادیر و باشقا بیر آیتده { اطیعوالله و اطیعواالرسول و اولوالامر منکم. آللاه دان و اونون ائلچی‏سیندن و ایش صاحابلاریندن اطاعت ائدین } دئییلنده بیرینجی اهمیت داشیان اطاعت آللاهین اطاعتی‏دیر سونرا اونون ائلچی‏سینین و داها سونرا ایش صاحابلارینین .

        یوخاریدا گتیردیگیمیز آیتده ایسه بیرینجی اهمیت گؤی‏لرین و یئرین یارانماسی، ایکینجی دیل‏لرین و اوچونجو سویلارین مختلف اولماسینین‏دیر. بو مختلف اولماقدا ایسه سیررلر وار و بو سیررلری عالیم‏لر بیلر و عالیم‏لر اوندان سؤزلر دوشونرلر .

        الشعراء سوره‏ سینین ۱۹۶ - جی آیه‏ سینده قورآنین دیلی حاقیندا دانیشیلیر و اونون ]بلسان عربی مبین = بیر دورو عرب دیلینده [اولدوغو قئید اولوناراق نئچه آیه سونرا بئله دئییلیر: ] و لو نزّلنا علی بعض الاعجمین فقرأه علیهم ماکانوا به مؤمنین = اگر اونو عرب‏دن باشقا بیر دیلده گؤندرسه ‏ایدیک و سن ده اونو اونلارا اوخوسایدین هئچ بیری اینانیب مؤمن اولمازدیلار – شعراء ۱۹۹ و ۲۰۰] بو اونو گؤستریر کی قورآن یالنیز عرب‏لرین ایچینده نازل اولدوغونا گؤره عرب دیلینده ‏دیر و آیدین‏دیر کی همین کتاب توتالیم تورک‏لرین ایچینده نازل اولسایدی تورک دیلینده اولاجاق ایدی و باشقا بیر ملّت‏لره باشقا دیل‏لرده اولمالی ایدی و بو جهتدن عرب دیلینین باشقا دیل‏لره و عرب قوومونون باشقا قووملارا هئچ بیر اوستونلوگو یوخدور و اوستونلوک آنجاق قورآنین‏دیر و اوندا گلن سؤزلرین .

        همین معنانی باشقا بیر فورمادا بیان ائدن آیریجا بیر آیت فصّلت سوره‏ سینین ۴۴ – جو آیه‏ سی‏دیر: { و لو جعلناه قرآناً اعجمیّا لقالوا لو لا فصّلت آیاته اعجمی و عربی، = بو قورآنی عجم دیلینده قیلسایدیق نیه آیت‏لری آیدینلاشماییبدیر؟ دئیه ‏ردیلر. عرب دیللی‏لره عجم دیللی قورآن اولارمی؟}

        ابراهیم سوره ‏سینین ۴ - جو آیه‏ سینده همین مسأله گئنیش بیر سویّه‏ ده آچیلیبدیر : { و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه = بیز هئچ پیغمبری طایفاسینین دیلیندن باشقا بیر دیلده گؤندرمه‏ دیک[ بو آیه‏ ده اشاره اولدوغو کیمی مسأله ‏یه گئنیش باخیلیبدیر و دئمک آللاهین پیغمبرلری هر قووم و هر طایفایا گئدرکن اونلارین اؤز دیل‏لری ایله دانیشیبلار و ائله اونلارین اؤزلریندن اولوبلار .

        یوخاریدا گتیردیگیمیز، قورآنین دیل حاقّیندا اولان نئچه آیه ‏سینین شرحی ‏ایدی همین مسأله حدیث‏لرده چوخ گئنیش آچیلیبدیر آنجاق سؤزوموز چوخ اوزانماسین دئیه بو مقدارا قناعت ائدیریک و بونو خاطرلادیریق کی هر قوومون و هر ائلین اؤز دیلینده یازیب - اوخوماسی هله بین‏الملل قانونلار قالسین تانری تعالا طرفیندن اونا وئریلن آیدین بیر حق‏دیر و بو حقّین قارشیندا دایانانلار آللاهین آیت‏لرینه منکر اولاراق یوللارین کفره دوغرو اگیبلر ]فبأی الاء ربکما تکذبان = آللاهینیزین هانسی آیت‏لرین دانیرسینیز؟ – رحمان سوره‏ سی}

        ایندی ایران جامعه‏ینده معلم‏چی‏لیک پیغمبرلیک ایش‏لریندن ساییلیر و یوخاریدا گلدیگی کیمی هئچ پیغمبر اؤز طایفاسی‏ایله باشقا بیر دیلده دانیشماییبدیر آنجاق نه‏ دنسه بو پیغمبرلر (معلم‏لر) ایرانین تکجه فارس دیللی اوشاقلاری‏ایله اؤز دیل‏لرینده دانیشیرلار و باشقا اوشاقلار بو آللاه وئرن نعمتدن محروم قالیبلار؟ انشاللاه قورآن آیه ‏لرینه عمل اولوناراق اونلار دا اؤز حق‏لرینه چاتسینلار.