آلپ ارسلان
آلپ ارسلان
عضدالدین ابوشجاع آلپ ارسلان محمد (ترکی : آلپ = شجاع، ارسلان= شیر) پسر چغری بیگ داوود دومین شاه از سلسله سلجوقی در ایران است. سلجوقیان نسب به سلجوق نامی میبرند که یکی از خوانین ترکان در ماوراءالنهر و بخارا بوده است.
آلپ ارسلان بعد از اسلام آوردن نام خود را به محمد تغییر داد و به خاطر شجاعتهایی که نشان داد لقب « آلپ ارسلان » گرفت که در ترکی به معنای « شیر شجاع » است. او پس از ساکن کردن قوم خویش در منطقه برسلان امروزی و سر و سامان دادن به منطقه شمال خراسان و بعد از پدرش داود حاکم خراسان شد و پس از عمویش طغرل به سلطنت رسید.
در زمان تسلط او بر ایران ترکان وسعت قلمرو خود را به حد ایران دوره ساسانی رساندند و بغداد را نیز که مرکز خلافت عباسی بود در اختیار گرفتند. آلپ ارسلان داماد طغرل بود و پس از وی حکومت را به دست گرفت و به بسیاری نقاط لشکر کشید که یکی از آنها قلمرو دولت بیزانس در آسیای صغیر بود که در نهایت در جنگ ملازگرد بر آنها ظفر یافت و این حادثه آسیای صغیر را به قلمرو ترکان تبدیل نمود و زبان و رسوم اهالی آنرا دگرگون ساخت. سلجوقیان بعدها تا حملات صلیبیون نیز در ترکیه دوام آوردند ولی در نهایت مقهور ترکان عثمانی شدند.
آلپ ارسلان در جنگ ملازگرد
بیشتر عمر الب ارسلان در جنگهای صلیبی سپری شد. او به قصد گسترش اسلام به ارمنستان حمله کرد و بر آن سرزمین غالب شد. اما بعد از غلبه بر آن سرزمین در سال ۴۶۴ با حمله رومانوس دیوجانوس، امپراتور بیزانس مواجه شد. این جنگ با شکست بیزانسیها و دستگیر شدن رومانوس دیوجانوس به پایان رسید.
وی حتی به گرجستان لشکر فرستاده آنجا را مسخر ساخت.
آلپ ارسلان سرانجام به دست فردی به نام یوسف الخوارزمی که در جنگ آلب ارسلان با حاکم تاوغاچ دستگیر و زندانی شده بود به سختی مجروح شد و بعد از چهار روز جان سپرد. تاریخ نگاران چنین ذکر میکنند که آلب ارسلان قبل از مرگ چنین گفته است:
" دیروز در روی تپهای بودم و زمین را مینگریستم که زیر پای ارتشم به لرزه در میآمد. در این هنگام به خود گفتم حاکم این جهان منم، چه کسی است که میتواند با من مقابله کند. خداوند غرور من را دیده و جان من را بوسیله یک اسیر گرفت "[۱][۲]
.......................
Sultan Alparslan 27.000 əskəri ilə Bizans torpaqlarına sarı irəliləyərkən,kəşfiyyata göndərilən əskərlərdən biri onun hüzuruna gələrək təlaşla söyləmişdi:
“300.000 düşmən ordusu bizə çox yaxınlaşmışdır.” Alparslan da halını pozmadan demişdir: “ Biz də onlara yaxınlaşmışıq.”
Alp Arslan taxta çıxdıqdan sonra bütün təbəələrini ildə ilk dəfə alınan xəracdan azad etdi, hər il Ramazan ayında Bəlx, Mərv, Hərat və Nişapurun ehtiyacı olan əhalisinə 1000 dinar, öz sarayında 10.000 dinar payladı. Elə həmin il o vəziri Nizam əl -Mülkin qanunsuz topladığı sərvət barədə məktub aldı.Vəziri hüzuruna çağırıb ona belə dedi: “ Al bu məktubu oxu və əgər burada yazılanlar həqiqətdirsə, xasiyyətini dəyiş. Yox, əgər yalan yazırlarsa cəsarətinə görə həmin şəxsi bağışla və ona divanda mühüm bir iş ver ki, belə adamlar yalan və böhtandan əl çəksinlər.” Alp Arslan dostlarına və itaət edən rəqiblərinə qarşı hədsiz iltifatlı, xəyanətkarlığa isə kim olursa-olsun amansız idi. Alp Arslan saysız qələbələr qazanan və məğlubiyyət nə olduğuna bilməyən dünya əhəmiyyətli nadir sərkərdələrdən biri idi. Onun böyük, güclü və alınmaz Ani şəhərini tutması belə tarixi əhəmiyyətli qələbələrindən biridir. Ani şəhəri 3 tərəfdən Arazın sıldırımlı qayaları ilə əhatə olunmuşdu, bir tərəfindən isə alınmaz divarlı Arpa çayı axırdı. Şəhər bizanslara məxsus olsa da əhalinin əksəriyyəti ermənilər idi. Şəhərdə 700.000 ev, 1000- dən artıq kilsə vardı. Bütün erməni tarixçiləri bu qədər əhalisi və müdafiəçiləri olan şəhərin alınmasının günahını 2 erməni sərkərdə qorxaqlığında və bizanslarda görürdülər.
Alp Arslanın qələbələrindən narahat olan bizans imperatoru Roman Diogen 200.000 qoşunla Alp Arslana qarşı çıxdı. Alp Arslan təzəcə Hələb yürüşündən qayıdıb Xoy şəhərində qərar tutmuşdu. Qoşunu və vəziri uzaqda idi. 1071-ci il avqustun 16-da qoşunlar üz-üzə dayandı. Bütün məxəzlər Sultanın yanında cəmi 15.000 döyüşçü olduğunu yazır. Sultan ox və kamanını atıb qılıncı götürdü və öz əliylə atının quyruğunu düyünlədi. Bütün döyüşçülər də onun kimi etdilər. Sultan ağ altar geydi və əgər ölərəmsə, bu mənim kəfənimdir-dedi. Sonra atını minib düz düşmənlərin ortasına çapdı. Qoşunu da onun dalınca. Elə sürətlə çapdılar ki, toz onları gözəgörünməz etdi. Sağa - sola qılınc çalıb düşməni doğramağa başladılar. Böyük Sultan qalib gəldi. Bizans imperatoru,qohum- əğrəbəsi ilə birgə əsir düşdü. Sultan Alp Arslanın adı şərəfli türk tarixində ən parlaq ulduzlardan biri, cəngavərlik və alicənablıq rəmzi kimi əbədilik yaşayır.
........
-1Daha dün bir tepenin üstünden birliklerimi teftiş ediyordum, onların adımlarının altında yerin sarsıldığını hissettim ve kendi kendime , `Şu cihanın hakimiyim! Benimle kim boy ölçüşebilir ? ` dedim. Allah bu kibirime bu böbürlenmeme karşı, insanların en sefilini , yenilmiş, esir düşmüş bir adamı, bir idam mahkumunu saldı üzerime ; o benden daha güçlü çıktı, vurdu devirdi beni tahtımdan, aldı canımı
-2Sultan Alparslan’ın Ölümü | TARİHTEN NOTLAR
.............
باخیشلار
آلتین قوچانلی : سلاملار.طاعات قبول اولسون.
چند نکته در مورد سلجوقیان عرض می کنم.۱-در خراسان چند روستا با نام برسلان موجود می باشد منجمله در قوچان و نیشابور.۲-در خراسان بین طوایف ترک تبار به فامیلی سلجوقی برمی خوریم.۳-وجه تسمیه سلجوق: سیل چوجوق یا سیل چاغا.فرزند سیل. منتهی مخفف آن سلجوق تلفظ می شود.