نسخه های خطی ترکی در کتابخانه سرکار فیض آثار آستان قدس رضوی

نویسنده : محمد وفادار مرادی

اشاره : تحقیقات نشان می دهد که حدود 100 کتاب ترکی دست خط در کتابخانه آستان قدس رضوی وجود دارد. در نوشتار حاضر ضمن بررسی ویژگی ها و نکات برجسته‌ی نسخه های ترکی موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی و کتابخانه های وابسته، سعی در نگارش و معرفی و فهرست مختصر و الفبایی آنها خواهد شد.

کلیدواژه های موضوعی :  نسخه های خطی ترکی

 در کتابخانه کهنسال و هزار و صد ساله آستان قدس رضوی 67 نسخه به زبان ترکی مجموعه هفتاد هزار نسخه خطی آن را همراهی می کند که باعث غنا و جامعیت زبانی آنها گردیده است. در سنوات قبل (سال  1352شمسی) استاد ایرج افشار و روان‌شاد محمد تقی دانش‌پژوه نسخه های ترکی کتابخانه ملک تهران وابسته به کتابخانه آستان قدس رضوی را ضمن 30 صفحه در انتهای جلد اول فهرست کتب خطی کتابخانه ملک معرفی نموده اند که بالطبع در این سطور از تکرار معرفی آنها صرف نظر شده است. لکن نسخه های کتابخانه مرکزی و کتابخانه های وابسته بانضمام هفت نسخه ترکمنی موجود به شیوه الفبایی مختصراً معرفی خواهد شد.

در بررسی اولیه نسخه‌ها، صرف نظر از وحدت زبانی، تنوع جغرافیایی خاصی در زبان و آوا شناسی زبان نسخه‌ها ملاحظه می‌گردد. برخی نسخه ها متعلق به زبان ترکی شمال خراسان و هرات هستند مانند: یوسف و زلیخا اثر طبع مظلوم (قرن 13ق) ‌‌‌‌‌‌[شماره 651 گوهر شاد] و یا کاتبان نسخه متعلق به مناطق مزبورند مانند: عبدالله بن آقا رضا در 1245ق (کاتب لیلی و مجنون فضولی، شماره 691 گوهر شاد) و نبی عامری در 1096ق کاتب لغتنامه امیر علیشیر نوایی متوفی 906 ق [نسخه 6940 مرکزی].

گروهی از نسخه ها توسط کاتبان آذربایجان ایران کتابت شده است. مانند: نسخه دیگر لیلی و مجنون فضولی بغدادی متوفی 976 ق که توسط شفیع تبریزی در 1228 ق کتابت شده است [14742 مرکزی] و یا نسخه ربع مجیّب در نجوم که میرزا محبعلی ناظم الملک مرندی در 1300 ق نگاشته است [شماره 1/12154 مرکزی] و نیز نسخه تعلیم الخط عبدالله صیرفی (قرن 6ق) که توسط اَبودَودَس در 961 ق کتابت و تذهیب شده است [شماره 12224 مرکزی]

و بخش دیگر، نسخه هایی هستند که در قسطنطنیه یا استانبول و بلاد دیگر ترکیه امروزی متولد شده اند و متاثر از شیوه نگارش، تذهیب و واژگان ترکی استامبولی قرار دارند مانند: نسخه مراثی بخط قنبر علی آل عبا (قرن  14 ق) شامل مرثیه های رجب بن حسین از فقرای بکتاشیة ترکیه که در 1203ق نوشته است. [شماره 27456 مرکزی] و نسخه ای بخط نسخ محمد بن حسین معاصر سلطان مراد بن سلطان سلیم عثمانی که مناسک حج سنان الدین یوسف مکی زنده در 991ق را در شام استنساخ کرده است [شماره 17602 مرکزی] و یا نسخة کتابچه تشکیلات اردوی همایونی عثمانی در 1815 میلادی [شماره 29181 مرکزی].

قابل ذکر آنکه کاتبان ترک زبان خراسان مانند رمضان بن کربلایی مشهدی دُلو ـ از روستای خبوشان یا قوچان ـ و کاتب نسخه لیلی و مجنون فضولی بغدادی متوفی 976 ق در سال 1287ق همراه با کتابت آن دو مثنوی فارسی (بختیار نامه و موش و گربه) در همان سال استنساخ نموده و می‌نماید در کنار باز نویسی کتب ترکی به کتابت نسخه های فارسی نیز جدیت داشته‌اند.

 

واقفان کتب ترکی :

سابقة وقف نسخه‌های ترکی به تاریخ 1145ق حدود سیصد سال پیش باز می گردد که نادرشاه افشار اولین نسخه ترکی را وقف کتابخانه نمود و در ادامه میرزا رضا خان نائینی، قاضی نور در مرداد 1311 و خان بابا مشار در 1346 ش نسخه هایی را به کتابخانه واگذار و نیاز نمودند.

در بعد از انقلاب اسلامی با شتاب آهنگ وقف و خرید، نسخه‌های بیشتری که 80% موجودی نسخه‌های ترکی را شامل می گردد به مجموعه اضافه گردید.

لهذا در این سی و اند سال اخیر نام واقفانی همچون: سید محمد باقر سبزواری 1405ق / سید جلال الدین تهرانی 1361 ش / علیرضا شاهی 1372 ش / رایزنی فرهنگی ایران در سوریه 1368 / استاد جعفر زاهدی 1377 ش / احمد شاهد اسفراینی 1381ش / حاج آقای نیری کاشمری 1382 و مقام معظم رهبری حضرت آیة الله خامنه ای « ادام الله عنایاته » که خلال سنوات 1373 تا 1387 نسخه هایی را به زبان ترکی وقف و نیاز داشته‌اند.

 

محتوا و موضوع نسخه های ترکی :

صرف نظر از نام نیک اندیشان و ارادتمندان ساحت قدسی حضرت رضا علیه السلام که مجموعه‌های خطی و نفیس خود را اهداء نموده اند، بیشترین تعداد نسخه های مزبور در موضوعات منظوم و منثور ادبی قرار گرفته‌اند مانند : دواوین شعرا، مثنویات و در مراحل بعدی نسخه هایی در مباحث عقاید و فقه و اخبار و برخی علوم پزشکی و نجوم و جنگی و تجوید و تاریخ ملاحظه می شوند.           

دواوین و شرح متون مانند : دیوان فضولی بغدادی (   ـ976ق) / دیوان امیر علیشیر نوایی  ( ـ960ق) / دیوان مشرب / قصیده التجائیه ابوالحسن صفا (14ق) / ترجمه قصیده برده بوصیری از قطب الدین خلواتی / شرح دیوان حافظ از سروری ( ‌ـ969 ق) / شرح گلستان سعدی از ملا شمعی.

 مثنویات : لیلی و مجنون فضولی/ یوسف و زلیخا مظلوم (قرن 13 ق) / وفات نامه پیامبر اکرم ص (قرن 13ق) / گلشن مصائب واصف تبریزی (قرن 13 ق).

متون منثور ادبی و جنگ های اشعار : که عموماً شامل مرثیه های ائمه اطهار (ع) و اولیاء الله هستند مانند: محبوب القلوب امیر علیشیر نوایی ( ـ906ق) / بحارالانشاء از قرن 12 ق / جنگ مراثی علی نوحه خوان / جنگ اشعار دلریش (قرن 13 ق) / و جنگ مرثیه رجب بن حسین در 1203ق.

متون تاریخ زندگانی ائمه اطهار علیهم السلام : خصوصاً حضرت سید الشهدا علیهم السلام و ترجمه احوال شعرا مانند : حدیقة السعدا فضولی بغدادی در ترجمه روضة الشهدا ملا حسین کاشفی در مصائب و زندگانی امام حسین علیه السلام / داستان محمد حنیفه / مقتل و مصائب سید الشهدا / جنان‌المومنین از رضا خاکسار (قرن12ق) در مصائب و زندگانی سید الشهدا و واقعه طف / مجالس النفایس امیر علیشیر نوایی در تاریخ ادبیات / تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی.

کتب لغت دو زبانه مانند: لغت حلیمی (قرن 10ق) یا شرح بحرالغرایب/ لغت نامه امیر علیشر نوایی/ نصاب ترکی علی بادکوبه ای (قرن14ق).

و متون علمی مانند : ربع مجیب نعمت الله (قرن13) / رساله معرفت اسطرلاب از مصطفی بن علی موقت جامع خاقان در استامبول / طالع نامه از محمد چلپی موقت مسجد جامع شهزاده / غایة البیان در تدبیر بدن انسان از رئیس الاطباء صالح بن نصرالله معروف به ابن سلوم حلبی متوفی 1080ق در بیان امراض. مفردات و مرکبات ادویه که به نام محمد خان پسر ابراهیم خان سلطان عثمانی نگاشته است.

 

برخی از نسخه های نفیس و دستخط های علماء و شعرا :

  در میان مجموعه نسخه های معرفی شده دستخط‌ های : محمد بن حسین عالم و فقیه معاصر سلطان مراد عثمانی ‌‌‌[مناسک حج 17602 مرکزی]. درویش طالوی (قرن 12 ق) ساکن دارالعدل قسطنطنیه [معرفت رجال الغیب. 2 / 2011 مرکزی]. دلریش شاعر قرن 13 ق (جنگ اشعار 18502 مرکزی ). ملا علی نوحه خوان ( قرن 13 و 14 ق) [جنگ مراثی. 16794 مرکزی] و غیر اینها را می توان مشاهده کرد.

 و برخی نفایس موجود عبارت است از :

تعلیم خط عبدالله صیرفی (قرن 6 ق) به خط نسخ خوش در 961 ق با تذهیب و کتابت ابودَودَس کاتب.

دیوان فضولی بغدادی بخط خوب روحی بن خیری در 991 ق.

ترجمه قصیده برده بوصیری با ترجمه ترکی منظوم از قطب الدین خلواتی به خط نسخ و نستعلیق عصر مترجم و تذهیب و سرلوح کم کار. 

کتابچه تشکیلات اردوی همایونی عثمانی بخط نسخ خوب در معرفی قوای سه گانه.

جنگ اشعار شامل 103 برگ که محمد بن علی در 1013 ق با سجع مهر « مظهر لطف اللهی محمد بن علی» جمع آوری نموده و شامل اشعار و غزلیات و رباعیات و قصاید مشهور شعرای ترکیه است از قبیل : نجاتی بیگ، سماعی، شمعی چلپی، قصیده در فتح استامبول در 857ق توسط سلطان محمد، نحسی، شریفی، اموی چلپی، غزل حیرتی، تخمیص گناه با ذکر مقامات و گوشه ها و ردیف های آوازی ابیات مانند: پنجگاه، سه گاه، عشیران، دوگاه، حسینی، نوا، لغز سلطان مراد، غزلی از ثانی سلمه الله، عبیدی، نظیره‌هایی از باقی افندی، عالی افندی، شانی، نوعی چلپی، لسانی، قبولی، خلدی، اسیری، کمال پاشازاده، احمد چلپی، اصولی، حیاتی، قابلی افندی، بهاری چلپی، عبیدی، رضایی، وارسقی یک غزل از سلطان سلیمان، نیلی افندی، چند قطعه در ماده تاریخ جنگ با روم در 923 ق، رباعی اثر طبع خفی چلپی ادرنه‌ای، حقیری، احمدی، عزی‌زاده افندی، آهی چلپی، فغانی چلپی، وحدتی، وصال چلپی، سپاهی، اسیری، تخمیس بیانی از یحیی افندی، مرادی ، جنانی و شمس تبریزی و دیگران.

بعد از مقدمة نه چندان مختصر، نسخه های ترکی موجود به تنظیم الفباء و در سطور زیر اطلاع رسانی می‌شود:

 

«الف»

 

اختیارات الایام

ترکمنی، اخبار از محمد عوض بن صدرالدین قراقاش در تعیین سعد و نحس ایام:

27736 (نستعلیق 12 ق، 25 گ، کامل، وقفی مقام معظم رهبری در 1380)

 

ادعیه

دستور به ترکی، از ـــــ ؟ شامل ادعیه تعقیبات نماز : 1896 (نسخ شعبان 1154 ق، کامل، 102 گ، وقفی محمد وجدانی در 1359ش)

 

اسطرلاب (رساله در معرفت)

ترکی، هیأت و نجوم. از مصطفی بن علی موقت جامع خاقانی در استامبول در یک مقدمه و 45 باب: 1/12084 (نسخ 13 ق، 44 گ، کامل، وقفی سید جلال‌الدین تهرانی در 1361)

 

بحارالانشاء

ترکی، ادبیات، از ــــــ ؟ در شیوه نامه نویسی، 471 گوهرشاد (نسخ 12ق، 188 گ، کامل، وقفی سعید طباطبایی در 1332)

 

«ب»

 

بحرالمعارف

ترکی، معانی و بیان از مصطفی بن شعبان سروری، 4705 غرب (نسخ 13 ق، 95 گ، نر)

 

«ت»

 

تجوید

ترکی و عربی، تجوید و قراءت، از قاریان، قرن 13 ق: 1990 گوهرشاد (نستعلیق 13 ق، 18 گ، نر)

 

تجوید منظوم

ترکی، اثر طبع بنده ده ؟، در جزوه‌ای در مباحث

 

عمده تجوید:

29277 (نستعلیق 1262ق، 21 گ، کامل، وقفی محسن حسینی، 1382)

 

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی

ترکی، تاریخ و عرفن، شجره‌نامه پادشاهان صفوی از صفی‌الدین اسحاق بن جبرئیل اردبیلی متوفی 735 ق: 59 (نسخ خوش 11 ق، 139 گ، نر، وقفی نادر شاه 1145 ق)

 

تعلیم خط

ترکی، خوشنویسی از عبداللع صیرفی (6 ق) : 12224 (نسخ ممتاز ابودودس 961 ق، 24 گ، کامل، تذهیب نسخه توسط کاتب، وقفی سید جلال‌الدین تهرانی، 1361)

 

جنان المؤمنین

ترکی، اخبار، احتمالاً از رضا خاکسار در ثواب و فضیلت مرثیه سرایی سیدالشهداء : 14489 (نسخ علی بن کربلایی تبریزی، 1153 ق در تبریز، 119 گ، کامل، وقفی سید محمد باقر سبزواری، 1405 ق)

 

جُنگ

ترکمنی، ادبیات، جامع، ملا قوئنج جهت فرزندش شامل حِکم خواجه احمد سوی عارف قرن 6 ق ترکمن و اشعار قل تمور : 28181 (نستعلیق 1312ق، 156 گ، قف، خریداری در 1381)

 

جُنگ

ترکی و فارسی، علوم غریبه و کیمیا، از ـــــ ؟، شامل خطوط مرموزه و اقلام هندی و یونانی و اوزان صغار و کبار و تعبیر خواب : 26242 (نستعلیق 13ق، 63 گ، کامل، وقفی جعفر زاهدی 1377)

جنگ (= مجموعة المراثی)

ترکی، ادبیات اثر طبع علی نوحه خوان (14 ق) : 16794 (نستعلیق تحریری شاعر 1341 ق، 174 گ، کامل، خریداری در 1367)

 

جنگ اشعار

ترکی استامبولی، ادبیات، جامع: محمد بن علی در 1013ق با سجع مهر» مظهر لطف الهی محمد بن علی با اشعاری از نجاتی بیگ، سماعی، شمعی چلپی، قصیده در فتح استامبول در 857 ق توسط سلطان محمد و شعرای دیگر ترکیه و عثمانی : 29211 (نسخ و نستعلیق 11 ق، 103 گ، کامل، وقفی حاج آقای نیری کاشمری در 1382)

 

جنگ اشعار

ترکی، ادبیات، اثر طبع شاعری با تخلص دلریش (13 ق) : 18502 (نستعلیق تحریری شاعر 1286 ق، 110 گ، کامل وقفی علیرضا شاهی در 1372)

 

جنگ اشعار

ترکی، اخبار و مصائب از مداحان و ذاکران مشهد رضوی در مصائب کربلا : 14711 (نستعلیق 14 ق، 146 گ، کامل، وقفی سید محمد باقر سبزواری، 1405ق)

 

جنگ مراثی

ترکی، ادبیات از ــــ ؟ شامل نوحه در مراثی سیدالشهدا و امیر مؤمنان علیهما السلام : 29266 (نستعلیق 13 ق، 53 گ، کامل، وقفی آقا نبوی کاشمری در 1382) 29208 (شکسته نستعلیق، 13 ق، 52 گ، نف، وقفی آقا نیری کاشمری در 1382)

 

جُنگ مرثیه

ترکی، ادبیات، اثر طبع رجب بن حسین در 1203ق از فقرای بکتاشی ترکیه، در مراثی ائمه(ع) : 27456 (نستعلیق تحریری قنبر علی آل عبا، 1303 ق، 88 گ، کامل، خریداری)

 

حدیقة السعدا

ترکی، ادبیات، از محمد بن سلیمان فضولی بغدادی (913 ـ 976 ق) به شیوه روضة الشهداء ملا حسین کاشفی متوفی 910 ق نگاشته کتاب در 1271 ق در بولاق چاپ شده است.

719 گوهرشاد (نستعلیق عبدالرضا بن حمزه، 1075 ق، 272 گ، کامل، وقفی سعید طباطبایی در 1332)، 15135 (نستعلیق تحریری 1015 ق، 238 گ، کامل، وقفی مکتبة امیرالمؤمنین در 1365)، 19219 (نستعلیق عبدالشکور بن خداویردی شاه کرم، 1260 ق، کامل، 170 گ، وقفی سعید شکوری در 1373)، 9470 (نستعلیق 1271 ق، حجت سلیمان، 157 گ کامل وقفی خان بابا مشار در 1345)

 

داستان محمد حنفیه

ترکی، تاریخ اسلام، از ــــ ؟ 555 گوهرشاد (نستعلیق 13 ق، 59 گ، وقفی سعید طباطبایی در 1332)

 

درّالعجائب

ترکمنی، اخبار، از علماء عامه قرن 13 ق در عقاید و اخلاق : 28219 (نستعلیق 1299 ق، 160 گ، خریداری 1381)

 

دیوان خواجه یسوی

ترکمنی، ادبیات، اثر طبع خواجه احمد یسوی (قرن 6 ق) : 27373 (نستعلیق تحریری امان مراد، 13ق، 38 گ، کامل، خریداری در 1380)

 

دیوان فضولی بغدادی :

ترکی، ادبیات، اثر طبع محمد بن سلیمان فضولی بغدادی (913 ـ 976 ق): 9659 (نستعلیق روحی بن خیری، 991 ق، 180 گ، کامل، وقفی خان بابا مشار)، 15105 (نستعلیق 993 ق، 112 گ، کامل، مذّهب و سرلوح دارد، مکتبه امیرالمؤمنین در 1365)، 444 گوهرشاد (نستعلیق 10ق، 100 گ، کامل، وقفی سعید طباطبایی در 1332)، 928 گوهرشاد (نستعلیق 12 ق، 128 گ، نف، وقفی سعید طباطبایی در 1332)، 12547 (نستعلیق محمد ملا بن سعد محمد، 1279 ق، 90 گ، وقفی حسین کی استوان در 1348)

 

دیوان مختوم قلی

ترکمنی، ادبیات، اثر طبع مختوم قلی فراغی (1146 ـ 1205ق) : 28220 (نستعلیق 1308 ق، 57 گ، نف، خریداری در 1381)

 

دیوان مشرب

ترکی، ادبیات، اثر طبع مشرب یا مشرب دیوانه ساکن کاشغر شامل غزلیات و مثنویات با مضامین عرفانی : 11964 (نستعلیق مخلوط شکسته 1282 ق، 336 گ، کامل، وقفی سید محمود رحیم‌ زاده، متوفی در خرداد 1361)، 1 / 28165 (نستعلیق 13 ق از برگ 24 تا 46، کامل، خریداری در 1381)، 8794 (نستعلیق پادشاه خواجه بن رحمت‌الله در 1312 ق، 364 گ، کامل، خریداری در 1338)

 

دیوان نوابی

ترکی، ادبیات، اثر طبع امیر علیشیر نوایی (9060 ق)، 4901 شامل غزلیات (نستعلیق 10 ق، 3 گ، وقفی میرزا رضا خان نائینی در 1311)، 15819 (نستعلیق تحریری، 13 ق، 84 گ، کامل، خریداری در 1367)

 

ربع مجیّب

ترکی، هیأت و نجوم از نعمت‌الله 13 ق در ارتفاع ربع دایره ضمن مقدمه و سیزده باب : 12154 (نستعلیق شکسته میرزا محبعلی ناظم‌الملک مرندی، 1300 ق در خوی، 8 گ، کامل، وقفی سید جلال‌الدین تهرانی در 1361)

 

ربع مجیب (تکلمه)

ترکی، هیأت و نجوم از نعمت الله (13 ق) در مقدمه و دوازده باب در معرفت درجه شمس و جیب قوس : 1/12154 (نستعلیق شکسته میرزا محبعلی ناظم‌الملک مرندی در 1300 ق در خوی، 8 گ، کامل، وقفی سید جلال‌الدین تهرانی در 1361)

 

رمل

ترکی و فارسی، علوم غریبه، رساله در استخراج ضمیر است. 23113 (نستعلیق 13 ق، 16 گ، نف، خریداری در 1329)

 

زبدة الکلام (ــ فیما یحتاج الیه الخاص و العام)

ترکی، فقه، از نامراد وجدی : 775 کتابخانه غرب (نسخ محمد بن حسن قره حصاری، 1059 ق، 257 گ)

 

شرح بحرالغرائب = لغت حلیمی :

فارسی و ترکی، لغت، از لطف‌الله بن ابو یوسف حلبمی (قرن 10 ق) : 27383 دفتر اول (نستعلیق تحریری ممتاز، 11 ق، 131 گ، موجودی تا حرف ن، خریداری)

 

شرح دیوان حافظ

ترکی، ادبیات، از مصطفی سروری متوفی 969 ق، از شعرای عثمانی : 7135 (نستعلیق 13 ق، 88 گ، نر، خریداری در 1327 ش)

 

 

شرح قصیده برده :

ترکی، ادبیات، شاحر= احمد بلالی؟ شرحی بر قصیده برده بوصیری 15178 (نسخ 1135 ق، 44 گ، کامل، وقفی خلیل علوی خویی)

شرح گلستان سعدی :

ترکی، ادبیات، از ملا شمعی، 15173 (نسخ علی خان بن رمضان 1154 ق، کامل، 187 گ)

 

طالع نامه

ترکی، هیأت و نجوم، از محمد چلپی موقت مسجد جامع شهزاده در احکام نجوم :

12084 (نسخ 13 ق، 67 گ، نوچند صفحه، وقفی سید جلال الدین تهرانی، 5 / 1361)

 

عقاید الاسلام :

ترکی، عقاید از ملا احمد فاضل اردبیلی، مصور به نام شاه عباس ثانی : 28668 (نستعلیق خوش بن علی اصغر اردبیلی، 1309 ق، در دارالارشاد اردبیل، 72 گ، کامل، وقفی احمد شاهد در 1381)

 

عقاید منظوم :

ترکمنی، عقاید حنفی، از علماء عامه ترکمن : 28221 (نستعلیق خواجه محمد بن محمد صالح، 1308 ق، 64 گ، کامل، خریداری در 1381)

 

غایة البیان (ــ فی تدبیر بدن الانسان) :

ترکی، پزشکی، از رئیس الاطباء صالح بن نصرالله معروف به ابن سلوم حلبی متوفی 1080 ق که در بیان امراض و مفردات و ادویه مرکبه به نام محمد خان بن ابراهیم خان سلطان عثمانی نگاشته : 5204 (نستعلیق مخلوط شکسته، 12 ق، 165 گ، کامل، وقفی میرزا رضا خان نائینی در مرداد 1311)

 

فقه منظوم

ترکمنی، فقه حنفی، در مباحث طهارت و صلوة : 28180 (نستعلیق 14 ق، 34 گ، نر، خرداری در 1381)

 

 

قصیدة النجائیه :

ترکی و ترجمه فارسی، ادبیات، اثر طبع ابوالحسن بن کاظم متخلص به صفا (14 ق) : 16662 (نستعلیق 13 ق، 35 گ، کامل، خریداری در 1367)

 

قصیده برده (ترجمه ) :

ترکی و فارسی، ادبیات و مناقب، از قطب‌الدین سعدالله خلواتی، نسخه ترجمه منظوم قصیده برده در مدح پیامبر اکرم (ص) سروده محمد بن سعید بوصیری است : 26092 (نسخ و نستعلیق 13 ق، 47 گ، کامل، سرلوح دارد، وقفی جعفر زاهدی در 1377)

 

کتابچه تشکیلات اردوی همایونی عثمانی :

ترکی، علوم جنگی و اسناد، از ـــ ؟، عنوان ترکی: «دولت علیه عثمانیه اوردوی همایون تشکیلاتی در 1815 م شامل معرفی قوای سه‌گانه : 29181 (نسخ 1329 ق، 83 گ، نو، وقفی حاج آقا نیری کاشمری در 1382، دارای یک تصویر سربازهای ارتش)

 

گلشن مصائب

ترکی، ادبیات، اثر طبع احمد بن محمد صادق واصف تبریزی (13 ق) : 14399 (نستعلیق شکسته، 13 ق، 220 گ، وقفی سید محمد باقر سبزواری در 1405 ق)

 

لغت‌نامه

ترکی، لغت، از امیرعلیشیر نوایی ( ـ 906 ق) : 6940 (نستعلیق بنی عامری 1096ق، 182 گ، کامل، وقفی ملک‌زاده کوثر در 1363)

 

لیلی و مجنون (مثنوی) :

ترکی، ادبیات، اثر طبع محمد بن سلیمان فضولی بغدادی (913 ـ 976 ق) : 14742 (نستعلیق شفیع تبریزی 1228ق، 72 گ، وقفی سید محمدباقر سبزواری در 1405ق) 619 گوهرشاد (نسخ عبدالله بن آقا رضا، 1245 ق، 128 گ، نل، وقفی سعید طباطبایی در 1332)، 15821 (نستعلیق 1287 ق، 36 گ، نل، خریداری در 1367)، 15826 (نستعلیق تحریری 13ق، 160 گ، نف)

 

مجالس النفایس :

ترکی، تاریخ ادبیات، از امیر علیشیر نوایی (844 ـ 906ق) : 15995 (نستعلیق 1134ق، 140 گ، کامل، وقفی بنیاد مستضعفان تهران در 1367)

 

محبوب القلوب :

ترکی، ادبیات، اثر طبع امیر علیشیر نوایی ( ـ 906ق) : 12055 (نستعلیق 1122 ق، 68 گ، کامل، وقفی سید جلال‌الدین تهرانی در 1361) - 9783 (نستعلیق مقصود بن خلیفه 1257 ق به نام پلنگ تویش خان؟ در مشهد، گ، کامل، وقفی خان بابا مشار در 1346)

 

مخبر صادق

ترکی، علوم غریبه از محمد صالح (قرن 14 ق) در مباحث علم رمل : 7920 (نسخ 14 ق، 39 گ، کامل، خریداری در 1329 ش)

 

مزارات مکه

ترکی استامبولی، جغرافیا و تاریخ، از علماء حنفی : 1/29792 (نسخ تحریری 12 ق، از برگ 21 تا 36، نو، وقفی رایزنی فرهنگی ایران در دمشق 1368)

 

معرفة رجال الغیب

ترکی استامبولی، عرفان از درویش طالوی از نقی در دارالعدل قسطنطنیه براساس آراء شیخ محیی‌الدین عربی به همراه مصادیق و توسل‌نامه منظوم به عربی : 2/2011 (نسخ تحریری مؤلف 12 ق، 4 گ، کامل)

 

مقتل

ترکی، اخبار و مصائب ائمه علیهم السلام : 14749 (نستعلیق 13 ق، 48 گ، نو، وقفی سید محمد باقر سبزواری در 1405ق)، 14654 (نسخ 13 ق، 237 گ، نو، وقفی سید محمدباقر سبزواری در 1405 ق)، 27517 (نستعلیق خوب، 13 ق، 110 گ، نو، خریداری در 1380)، 2415 گوهرشاد (نستعلیق تحریری 14 ق، 85 گ، نف)

 

ملعمه

ترکی، علوم غریبه و نجوم، ترجمه ملحمه دانیال نبی (ع) از حبیش بن ابراهیم تفلیسی   ـ 629 ق برگرفته از فرمایشات امام صادق(ع) و دانیال نبی در شماره ماههای رومی که برای ابوالفتح قرل ارسلان نگاشت. ترجمه به ترکی: سید احمد عزت 13 ق 791 گوهرشاد (نسخ 13 ق، 73 گ، کامل، وقفی سعید طباطبایی در 1332)

 

 مناسک حج

ترکی استامبولی، فقه حنفی، نقل از مناسک حج سنان الدین یوسف مکی زنده در 991 ق نقل کننده : محمد بن حسین معاصر سلطان مراد بن سلیم عثمانی : 17602 : نسخ نائل 12 ق در شام، از برگ 1 تا 18، نل، وقفی رایزنی فرهنگی ایران در دمشق در 1368)

 

مناسک حج

ترکی استامبولی، فقه حنفی، از ــــ ؟29792 (نسخ و نستعلیق 12 ق در شام از برگ 10 تا 19، نل، وقفی رایزنی فرهنگی ایران در دمشق، 1368)

 

نصاب ترکی

ترکی، لغت، از علی بادکوبه‌ای، 14 ق: 1/1968 گ (نسخ و نستعلیق 14 ق، 9 برگ کامل)

 

وفات نامه (مثنوی)

ترکی کاشغری، ادبیات، در رحلت پیامبر اکرم(ص) و شهادت حضرت زهرا و حسنین علیهم السلام که در 1207 ق سروده : 28165 (نستعلیق 13 ق، از برگ 1 تا 23 کامل، خریداری 1381)

یوسف و زلیخا

ترکی، ادبیات، اثر طبع شاعری با تخلص مظلوم (13 ق) : 651 گوهرشاد ( نستعلیق رمضان بن کربلایی مشهود مشهور به دُلو، 1261 ق، 93 گ، نل، وقفی سعید طباطبایی در 1332)

منابع :

1-نشریه الکترونیکی شمسه

2- کتابخانه و موزه و مزکز اسناد مجلس شورای اسلامی