حکومت ترک جانی قربانیان

 

جانی قربانی (جانی قربانیان) دودمانی بودند که طی سده هفتم در قسمتی از ایران حکومت کردند.

 

این دودمان سلسه‌ای از امرا بود که پس از درگذشت ابو سعید بهادرخان آخرین ایلخان مغول در قسمتی از ایران حکومت کرد. مؤسس آن امیر محمد بیگ جانی قربانی است.

 

جمعیتی بودند از مردم ترک, ترکمن و ازبک در دشت خاوران, کلات, ابیورد, درگز و نسا. این جمعیت مانند سربداران سبزوار بمنظور برانداختن سلسله مغول در قرن هفتم هجری در خاوران بوجود آمدند و فعالیت خود را آغاز کردند. طایفه جانی قربانی به تدریج در آن منطقه قدرتی بهم رساندند شهرستان های نسا, ابیورد, کلات, سرخس, مرو, هرات و بلخ را زیر سلطه خود آوردند, و مرکز حکمرانی را کلات قرار دادند. امیر تیمور گورکانی در آغاز کار خود مدتی به زندان امیر علی بیگ برادر امیر محمد بیگ حاکم جانی قربانی در کلات افتاد و بیش از یکماه در آن زندان ماند, امیر تیمور در شرح حال خود از حیوانات موذی این زندان شکایت کرده است ولی از امیر محمد بیگ برادر وی به نیکی یاد نموده است.

 

جانی قربانی ها پس از برانداختن سلسله مغول بوسیله خواجه یحی کروبی سربدار, بیش از پنجاه سال فرمانروایی کردند, در راس این جانی قربانیان ارغوان یا ارغون شاه حکمران نسا و ابیورد بوده است. ارغوان شاه در دربند کلات بارویی به شکل مخروطی ناقص از آجرهای دندانه دار به ارتفاع هشت متر ساخته, که از این بارو, دیده بانی می کردند, و هر گونه حرکت و رفت و آمد را به سهولت کنترل می نمودند. آثار این بارو هنوز هم در دربند کلات باقی است و به دربند ارغوان شاه معروف است.

 

ارغوان شاه

ارغوان شاه نوه امیر نوروز بود, که خراسان شمالی را به تصرف خود در آورد و جانشینانش کلات را مرکز حکمرانی خود قرار دادند. سربداران, مقتدرتر از جانی قربانی ها بودند و خواجه یحی کروبی, یکی از امرای مقتدر سربدار, طغا تیمور, آخرین اعقاب چنگیزی را که بعد از ابو سعید در منطقه گرگان حکومت می کرد کشت, سپس به طوس تاخت و نیشابور و جام را از تصرف ارغوان شاه حکمران جانی قربانی در آورد. جانی قربانی و سربداران در برانداختن سلسله مغولان در ایران همکاری و هدف واحدی داشتند جانی قربانی ها به تدریج اهمیت و قدرت خود را از دست دادند و در جنگ های داخلی فرزندان و اعقاب امیر تیمور متلاشی شدند. بازماندگان این طایفه امروز در کلات, درگز, زواندرخ و چولایی خانه مشهد زندگی می کنند.

 

گردآوری و محقق : آتاتیمور

 

منبع : سایت ترکهای خراسان

 

http://kh-turks.ir/post/70

 

 

قایناقلا:

1- خاوران گوهر ناشناخته ایران ک مشتمل بر تاریخ و جغرافیای درگز و کلات.تهران.1349

2- میرنیا، على‌، ایلها و طایفه‌های‌ عشایری‌ خراسان‌، تهران‌، 1369ش