محرم‏لیک و آنا دیلیمیز

ایراندا بو گونه قدر دوام ‏ائدن تاپان مرکزی حکومتین تملچی‏سی بؤیوک حکمدار شاه اسماعیل ختایی‏نین رسمی اعلان ائتدیگی تورک دیلی و شیعه مذهبی او زاماندان بری آذربایجان تورپاقلاریندا بیری - بیریندن آیریلمایان ایکی بؤیوک گئرچک (واقعیت) اولوبلار آذربایجان ادبیاتیندا بیرینجی مرثیه یازان شاعر ایسه شاه اسماعیلین معاصری اولان مولانا محمد فضولی اولموشدور و اوندان بری بؤیوک و نهنگ نوحه‏چی شاعرلر ایله اوزلشیریک و دئیه بیلریک ادبیاتیمیزدا مرثیه و نوحه یازمایان شاعرلریمیز چوخ آز اولوبلار حتی صرفاً ساتیریک شعرلری ایله تانیلان و شرق دونیاسیندا ساتیریک شعرین تملچی‏سی اولان میرزه علی اکبر صابر کیمی بیر شاعرین ده اثرلرینده نوحه و مرثیه گؤرمک ممکن‏دیر آنجاق بو آرادا بیر تعداد شاعرلریمیز ده اولوبلار کی اؤز یارادیجی‏لیقلارین تمامیله مرثیه شعرینه و عاشورا حادثه‏سینه حصر ائدیبلر بو سیرا شاعرلردن دخیل مراغه‏ای، قمری دربندی، دلریش و باشقالارین آدین چکمک اولار حاج رضا صراف و راجی تبریزی کیمی بیر شاعرلرین دیوانلارینین یاریسین نوحه و مرثیه شعرلری تشکیل ائدیر.

بیز نوحه‏لرده و مرثیه‏لرده خلقیمیزین طالعی‏ایله باغلی نیسگیل‏لر، غربت حسی، ظلم و ظلمه قارشی نفرت، ایلقاری پوزماق و بو کیمی مضمونلار گؤروروک بونلاردان علاوه عاشورا حماسه‏سی ایله باغلی شعرلرده بیر گئنیش سویه‏ده مضمون گئنیش‏لیگی واردیر و اونلاردا لیریکا نمونه‏لری، عشق و عاشق‏لیک، قهرمانلیق، دؤیوشچولوک، حسرت، آنا محبتی، آتا عشقی دالغالانیر و امام حسین علیه‏السلامین اؤز اینامی یولوندا فداکارلیغی تصویر اولونور و بو معصوم امام اؤز عزیزلرین، اؤز بالالارین، قارداشلارین و بوتون دونیا ایلگی‏لرین اؤز اینامی یولوندا فدا ائدیر و مظلوم یاشایان کوتله‏لرین حقین دیریلتمک ایسته‏ییر.

هر چند بو کوتله‏لر و بو خلق او امامین آرخاسین بوشالدیرلار و اونو میداندا یالقیز قویورلار آنجاق امام حسین علیه‏السلام اؤز وظیفه‏سین اونوتمور و اؤزونون دوغرو بیلدیگی یولدا دایانیر و بو یولدا شهید اولور و بو شهید اولماغی‏ایله تاریخ بویو انسانلارا دایانات درسی وئریر و مختلف یئرلرده مظلوم انسانلار امام حسین علیه‏السلامی اؤزلرینه اؤرنک توتاراق چوخلو عصیانلارا ال ووروبلار. بو مظلوملاردان بیری ده آذربایجاندا تورک دیلی و ادبیاتی اولموشدور. بیلدیگیمیز کیمی بیر چوخ زامانلار خصوصیله پهلوی‏لر دؤورونده دیلیمیزه و ادبیاتیمیزا اولمازین ضربه‏لر وورولدو، دیلیمیز یارالاندی و زمانه یزیدلری بو مظلوم دیلین باشین کسمک ایسته‏دیلر و آذربایجان خلقی‏نین دیلین اوزمک نیّتینده بولوندولار 50 ایل پهلوی حاکمیتی زامانیندا کتابلاریمیز یاندیریلدی، مکتب‏لریمیز باغلاندی، دیلیمیز یاد دیلی آدلاندی، خلقیمیز اؤز کئچمیشیندن و اؤز تاریخیندن اوزولدو، آذربایجان داهی‏لری افترالاندیلار و آذربایجان شخصیت‏لرینین آدین چکمک گوناه ساییلدی بئله بیر وور - ییخ زاماندا بیزی اؤز کئچمیشیمیز و اؤز دیلیمیزه باغلایان یگانه تئل عاشورا شعری و نوحه‏لری و مرثیه‏لر اولدو.

دئمه‏لی بیر سطر تورکجه متنی اوخویا بیلمه‏ین آذربایجان جمعیّتی هر محرم‏لیکده جور به جور تورکجه نوحه‏لری بولبول کیمی اوخودو و بو ایش هر ایل و هر ایلین آراسیندا دؤنه - دؤنه مذهبی هیئت‏لرده تکرار اولدو و بو وسیله ایله دیلیمیزین کتبی فورماسی و یازیلیب اوخونماسی نوحه کتابلاریندا قورونوب ساخلاندی آنجاق اوزون ایل‏لر بویو مکتبسیز قالان خلقیمیز و شاعرلریمیز اؤز یئنی نوحه‏لرینده دیلیمیزین ادبی فورماسیندان اوزاقلاشدیلار و بو ایش او حدّه چاتدی کی پهلوی‏لر دؤورونده یازیلان نوحه‏لر تمامیله گرامر پوزغونلوقلاری ایله بیرلیکده مختلف لهجه‏لرده اولدو و ایندی‏لیکده 20 ایل انقلابدان سوووشاندان سونرا و دیلیمیزین یئنی انکشاف و دیرچلیش مرحله‏سینده هله ده نوحه کتابلاریمیز علمی‏لشمه‏ییبلر و هله‏ده کی وار اونلاردا (قالورام، گئدورم) کیمی یانلیش فعل‏لر گؤرسنیر و هله ده کی وار اونلارین جمله قورولوشلاری تمامیله فارس گرامرینین تأثیرینده‏دیر و بو اشاره اولوندوغو کیمی پهلوی‏لر دؤورونون شوونیستی حاکمیتیندن آشیری بو وضعیته گلیب دوشوبدور یوخسا اوندان اؤنجه و مثال ایچون حاج رضا صرافین نوحه‏لری تمامیله ادبی دیل فورماسیندادیر بونونلا دا دیلیمیزین قایدالارین نوحه کتابلاریندا یئریتمه‏لی و خلق دیلیندن آیریلمایاراق بو کتابلاریمیزین دا دیل‏لرین علمی‏لشدیرمگه چالیشمالی‏ییق .

یازان : بهرام اسدی جنابلاری