تقلید زبانی؛ بایدها و نبایدها  

تقلید با زندگی انسان عجین شده است، آنچنان که می توان از تقلید از والدین و دوستان تا تقلید از طبیعت که اساس علم است نام برد. زبان نیز از این موضوع مبرا نیست و هر زبانی برای کامل‌تر و به روزتر شدن و شناخت پدیده‌های جدید ناچار از تقلید از زبانهای دیگر است. تقلید زبانی تا جایی که یک روند منطقی را طی کرده و باعث جدایی زبان گفتاری و نوشتاری، آسیب به ساختار و زبان گیرنده و نافهم شدن زبان نوشتاری برای گویندگان و خوانندگان آن زبان و به طبع آن دوری آنها از آن نگردد معقول و پسندیده است. در رابطه با تقلید زبانی در ترکی آذربایجانی رایج در ایران چندین رویکرد و روش وجود دارد که به برسی و واکاوی آنها خواهیم پرداخت:

 

۱- تقلید از زبان فارسی:

این رویکرد که بیشتر در مجامع رسمی ( رادیو، تلویزیون و ...) مشاهده می شود علاوه بر افراط در استفاده از لغات فارسی حتی بعضا غیر رایج در ترکی آذربایجانی سعی در هماهنگ نمودن گرامر ترکی با فارسی هستند که اکثرا با نام فارکی و فاذری مشهور است.

 ۲- تقلید از زبان ترکی آذربایجانی رایج در جمهوری آذربایجان:

این زبان طی دهه‌ها سلطه روس ها به خصوص در حوزه واژگان تحت تاثیر شدید روسی، عربی و فارسی قرار گرفته است، چنانکه به قول برخی با وجود رسمیت زبان در ان سو و عدم رسمیت در این سو، زبان ترکی آذربایجانی رایج در ایران در حفظ لغات اصیل ترکی بیشتر موفق بوده است که نمونه بارز آن یئر آلما و کارتوف است. از طرفی در برابر سیل لغات بیگانه فرهنگستان زبان این کشور سعی زیادی در تولید و یافتن لغات اصیل نکرده و معدود لغات ساخته شده هم مشکل گرامری دارند ( مثلا وئرلیش به جای وئریلیش). بنابرین، مثلا نیازی نیست که به جای قاباق ترکی از اؤنجه ای که تنها در قالب کلمه در حال فراموش اؤنلوک (پیش‌بند) باقی مانده استفاده کنیم و یا خریطه عربی و کؤرفز یونانی هیچ اولویتی بر نقشه و خلیج عربی ندارند. البته در حوزه افعال با توجه به خصوصیت تحریف ‌پذیری کمتر تا حدودی اصالت خود را حفظ نموده است. اما باز باید هوشیارانه افعال را انتخاب نمود: مثلا چرا باید من در نوشته‌ام به جای قۇرتولدو و یا سوْنا چاتدی از بیتدی که معدودی معنای آن را می‌فهمند استفاده کنم؟ 

شایان ذکر است که این رویکرد بیشتر در نویسندگان نسل قبل و قدیمی‌تر مشاهده می‌شود و به عنوان مثال می‌توان به سایت های ایشیق و آنلام اشاره نمود. 

۳- تقلید از ترکی استانبولی:

قدرت رسانه ای ترکیه و سابقه ۱۰۰ ساله فرهنگستان زبان ترکی ترکیه در معادل یابی و جمع آوری لغات ترکی باعث روی آوردن ترکی‌نویسان ایران به خصوص نسل جوان ( بیلیم ‌سسی، چیپ آنلاین و ...) به این زبان و تقلید از آن شده است. این زبان با اینکه تا حدودی معایب زبان ترکی آذربایجانی رایج در جمهوری آذربایجان را ندارد، اما چند موضوع قابل توجه است:

۳/۱-  اختلاف لهجه و تلفظ باید در نظر گرفته شود : هیچ نیازی به استفاده از مثلا ایچین، اییه و کۆچۆک به جای اۆچون، یییه و کیچیک نیست، چرا که بر اساس قانون هماهنگی اصوات هر دو گروه صحیح و دو روی یک سکه‌اند.

۳/۲- بسیاری از کلمات رایج در ترکی استانبولی درپی تحقیق فله‌ای صورت گرفته در زمان آتاتورک و بدون بررسی اصالت و درستی آنها و به صرف استفاده در یک لهجه محلی به عنوان کلمه ترکی معرفی و ترویج شده اند. از این قبیل کلمات به دوسیا فرانسوی، تمل رومی، سیمگه یونانی، یاسا و اولوس مغولی، سل / سال فرانسوی و ... اشاره کرد.

در پایان نتیجه گیری را به دوستان وا می‌گذاریم. اما نصیحت دوستانه‌ام این است: تا حد ممکن و در کنار حفظ گرامر و ساختار زبان ترکی به خواسته‌ها و ذائقه مخاطبانتان توجه کنید و به زبانی ساده بنویسید. نوشته‌ای که تنها قلیلی از ترکان آذربایجانی متوجه آن شوند علاوه بر هدر دادن وقت خیانتی به زبان مادری و ریختن آب در آسیاب کسانی است که در پی نابودی زبان ترکی در ایران هستند.

 

قایناق : آراشدیرما : بوردا