امپراطوری بزرگ هون

تاریخ هون ها در زمان های قدیم معمولا با افسانه آغاز می شود و بعضی مورخین آنهارا تا هزاره های قبل از میلاد می برند. تاریخ کتابت شده به زمان قرن هفتم قبل از میلاد می رسد. در آن تاریخ اتحادیه بزرگ طوایف در شمال چین به وجود می آید. این اقوام با تشکیل دولت به قدرت بزرگی تبدیل می شود و بر اراضی شمال چین و صحراهای سیبری و سرزمین های مغولستان حاکم می شوند .

تاریخ در سال 315 قبل از میلاد اولین معاهده صلح بین امپراتوری هون و امپراتوری چین را ثبت کرده است. این قرارداد نشان می دهد که هونها در آن زمان قدرت بزرگی محسوب می شده است. مسلما شروع شکل گیری چنین قدرتی خیلی قبل از تاریخ فوق بوده است .

یکی از بزرگترین فرمانروایان این اتحادیه، شخصی به نام تومان  می باشد که خاقان این امپراتوری می گردد . در زمان او بین امپراتوری هون و امپراتوری چین جنگ های بزرگی اتفاق می افتد. بعد از او پسرش  مته خان  خودش را خاقان اعلام می کند. در زبان هونها این عنوان به تانهو معروف بود. تاریخ به تخت نشستن مته خان در سال 209 ق.م بوده است. مته خان به مدت 35 سال حکمفرمائی می کند. در این مدت او 26 دولت بزرگ و کوچک را تابع امپراتوری هون می نماید و پایتخت این امپراتوری در محلی به نام  اوتوکن قرار داشت.

وسعت امپراتوری بزرگ هون در حدود 18 میلیون کیلو متر مربع بوده است. تاریخ تا آن زمان امپراتوری به این گستردگی را به خود ندیده بود. این امپراتوری از شمال تا یخ های منجمد سیبری در جنوب به کوه های هیمالیا و در شرق به اقیانوس آرام و در غرب تا رشته کوه های اورال گسترش داشت.

دامنه نفوذ این دولت در غرب تا منطقه قفقاز و آذربایجان ادامه داشت. مسلما اداره نمودن کشوری به این گستردگی به نظم داخلی و خارجی خارق العاده و بزرگی نیاز داشت و بدون ایجاد قوانین مدون و منتظم و بدون اجرای دقیق احکام اداری کنترل این سرزمین امکان پذیر نبود .

 مته خان در سال 174 ق.م از دنیا رفت و پسرش گیوک  به جای او نشست .

 گیوک نیز مانند پدرش امپراتوری قدرتمند بود و در نبردهایی که با حکومت چین اتفاق افتاد پایتخت چین را تصرف کرد  و بعد از صلح با چینی ها به کشور خودبرگشت.

امپراتوری بزرگ هون بعد از گیوک نیز با فراز و نشیب های مختلف تا قرن اول میلادی ادامه پیدا می کند.

چنان که اشاره شد اولین معاهده صلح بین هونها و چینیها به سال 315 ق.م می رسد. از آن تاریخ به بعد چینی ها با پیشرفت دادن سیستم نظامی خود توانستند هونهارا دچار هزیمت نموده و امپراتوری هون درنتیجه ضعف ناشی از حملات چینی ها از یک طرف و اختلافات داخلی بین فرمانروایان هون از طرف دیگر دچار دو دستگی شد. قسمتی از هون ها در مناطق مغولستان و آسیای میانه امپراتوری هون های شمالی را تشکیل دادند و بخش دیگر امپراتوری هون های جنوبی را در شمال چین ایجاد کردند.

این دو امپراتوری با تحریکات چینی ها مدت های مدیدی در جنگ و جدل با یکدیگر سپری کردند و پس از آنکه کاملا به ضعف گراییدند از هم پاشیده شده و جای خودرا به دولت های کوچکتر دادند.

منبع  : تورک دنیزی