یاندیریلان کیتابلار
یاندیریلان کیتابلار
یازار: رضا همراز
تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم.
یاندیریلان کیتابلاربیلدییمیزه گوره 1325 ینجی ایلین آذر آیی نین26 ینجی گونو آذربایجانلی لارا چوخ کدرلی؛ قارا و داریخدیریجی بیر گون اولموشدور. همین گونده میللی حوکومتین بئش گون دئوریلدییندن سونرا آللاهسیز پهلوی رژیمینین امری ایله تورکجه میزده نشر اولان اللرینه گلن کیتابلاری؛ اوزل لیک له درس لیک لری تونقال قاییریب اوددا یاندیرمیشلار. ائشیدییمیزه گوره او دوورده بو گولونج؛ عین حالدا آغلامالی ایشه دونیا سویه سینده بیریسی دوداغین دوداغینین اوستوندن گوتورمه یب؛ اعتراضین بیلدیرمک ایسته مه دی!!
یئنه ساغ اولسون اوز آذربایجانیمیزین شاعیر و یازیچی لاری کی یئری گلمیشکن بو قباحتلی ایشی قینادیلار. آذربایجان خالقی نین بویوک شاعیری صمد وورغون پاریس ده گئچیریلن دونیا باریش قورولتایندا کی 1331 ینجی ایللرده قورولموشدور اشتراک ائدیب؛ یاندیریلان کیتابلار شعری ایله آذربایجانلی لارین حاق سسلرین دونیایا چاتدیرا بیلمیشدیر. البته صمد وورغون بو شعری 1326-1327 ینجی ایللر آراسیندا قوشوب آنجاق نئچه ایل سونرا اونو تریبون آرخاسیندان اوز گور سسی ایله دونیایا خطاب اوخوموشدور. باشقا شاعیرلردن کی بو قارا ایشه اعتراض ائتمیشلر بیریسی ده ائل شاعیری رحمتلی حبیب ساهیر اولموشدور. بیلریک کی حبیب ساهیردیندار بیریسی اولوب حتی قورآنیمیزی منظوم اولاراق تورکجه میزه چئویرمیشدیر.
او گورنده کی الله؛ امام ؛ پیغمیبر آدی اولان کیتابلاردا بو تونقال لار ایچره آلاولانیرلار کووره ک اوره یی درده گلیب بو آجی ماجرایا توخونوب بئله بیر افاده سی اولموشدور :
بو گونده اودلادیلار آذری کیتابلاری. آه!
بو قانلی فاجیعه دن اولمادی جهان آگاه؟
اویئنگی دونیالی اربابلارین سئویندیردی
سیچان دلیک لرینی اول ساتین آلان آگاه
البته کی بو گون بیزیم الیمیزه نئچه شاعیرین شعری چاتسادا ؛ اینانیریق باشقا شاعیرلریمیزده بو قونولاردا شعر دئمیش؛ آنجاق ارتجاع قورخوسوندا اونو گیزله دیب هاچان اورتایا چیخماسی بللی دئییلدیر. اما اینانیریق شاعیرلریمیزین دیوانلارینا رجوع ائتسک یقین کی بو قونولاردا راستلاشا بیلریک. بیر نئچه ایل دیر بو گونو اونودماماق دئییه؛ آذربایجانین ضیالی لاری کیتاب ساتان یئرلره توپلاشیب؛ تورکجه کیتاب آلیب اونو بیر بیرلرینه پای وئره رک؛ چالیشیرلار اوز اعتراض لارینی بیلدیرسین لر. ایندی بورادا نیسگیل ائدیرم صمد وورغونون شعرینین اوخوجوسو اولوب او قارا گونو بیرداها خاطیره لریمیزده مرور ائده ک .
جللاد! سنین قالاق قالاق یاندیردیغین کیتابلار
مین کمالین شؤهرتی دیر٫ مین اوره یین آرزیسى....
بیز کؤچریک بو دونیادان٫ اونلار قالیر یادیگار.
هر ورقه نقش اولونموش نئچه اینسان دویغوسو
مین کمالین شؤهرتیدیر٫ مین اوره یین آرزیسى....
یاندیردیغین او کیتابلار آلوولانیر....یاخشى باخ!
او آلوولار شؤعله چکیب شفق سالیر ظولمته.....
شاعیرلرین نجیب روحو مزاریندان قالخاراق
آلقیش دئییر عئشقى بؤیوک٫ بیر قهرمان میللته.
او آلوولار شؤعله چکیب شفق سالیر ظولمته....
جللاد! منیم دیلیمده دیر بایاتیلار٫ قوشمالار
دئ٫ اونلارى هئچ دویدومو سنین او داش اوره یین؟
هر گرایلى پرده سینده مین آنانین قلبى وار....
هر شیکسته م اؤولادىدیر بیر موقددس دیله یین
دئ اونلارى هئچ دویدومو سنین او داش اوره یین؟
سؤیله سن مى خور باخیرسان منیم شئعیر دیلیمه؟
قوجا شرقین شؤهرتی دیر فضولی نین غزلى!
سن مى "ترک خر" دئییرسن اولوسوما٫ ائلیمه؟
داهیلره سود وئرمیشدیر آذربایجان گؤزه لى....
قوجا شرقین شؤهرتی دیر فضولی نین غزلى!
جللاد! یانیب اود اولسا دا٫ کوله دؤنمز آرزیلار٫
طبیعتین آنا قلبى قول دوغمامیش اینسانى!
هر اوره یین اؤز دونیاسى بیر سعادت آرزیلار
قانلار ایله یازیلمیشدیر هر آزادلیق دستانى....
طبیعتین آنا قلبى قول دوغمامیش اینسانى!
ازل باشدان دوشمنیمدیر اوزو موردار قارانلیق.....
هر تورپاغین اؤز عئشقى وار٫ هر میللتین اؤز آدى
کاییناتا دییشمرم شؤهرتیمى بیر آنلیق
منم اودلار اؤلکه سینین گونش دونلو اؤولادى!
هر تورپاغین اؤز عئشقى وار٫ هر میللتین اؤز آدى!
نه دیر او دار آغاجلارى٫ دئ٫ کیملردیر آسیلان؟
اویونجاق مى گلیر سنه وطنیمین حاق سسى؟
دایان!....دایان!....اویاق گزیر هر اوره کده بیر آسلان
بوغازیندان یاپیشاجاق اونون قادیر پنجه سى
اویونجاق مى گلیر سنه وطنیمین حاق سسى؟
جللاد! سن مى٫ دئ٫ قیریرسان فداییلر نسلینى؟
میللتیمین صاف قانی دیر قورد کیمى ایچدییین قان!
زامان گلیر...من دویورام اونون آیاق سسینى
شهیدلرین قییام روحو یاپیشاجاق یاخاندان
میللتیمین صاف قا نی دیر قورد کیمى ایچدییین قان!.....
بیر ورقله تاریخلرى٫ اوتان منیم قارشیمدا
آنام تومریس کسمه دى مى کیخسروون باشینى؟
کوراوغلونون٫ ستارخانین چلنگى وار باشیمدا
نسیللریم قویمایاجاق داش اوستونده داشینى
آنام تومریس کسمه دى مى کیخسروون باشینى؟
سور آتینى٫ دؤرد نالا چاپ! مئیدان سنیندیر....آنجاق
من گؤرورم آل گئیینیب گلن باهار فصلینى....
قوجا شرقین گونشی دیر یاراندیغیم بو تورپاق
من یئتیردیم آل بایراقلى اینقیلابلار نسلینى
من گؤروره م آل گئیینیب گلن باهار فصلینى!
١٩٤٧
بو قباحتلی مسئله ایله ماراقلانانلارین بیریسی ده چاغداش شاعیرلریمیزدن بیریسی اولان حیدر عبادی " دارابلی " جنابلاری دیر. اونلاردا بیر شعرلرینده بو چیرگین و عیبه جر ایشی تنقید آتشینه توتوب؛ ماجرانی بئلنچی تصویره چکمیشلر :
یانان کیتابلار
توستوله ییرهله یانان کیتابلار
کوللرآلتینداهنیرتیسی وار
آغلاییر غزللر آغلیرکیتابلار
کوللرآلتیندا هنیرتیسی وار
********
سیزلاییر قوشمالار سینه به سینه
اوره کلرکیتابابیر مزاراولوب
اوخودولای –لای دا اوگونده ننه
اوره کلرکیتابابیر مزاراولوب
*********
یاندیسوچوره ک- یاندی جان اوره ک
یاندی آذربایجاندیلیاساق اولدو
یاندی قیز اوغلانیاندیدیل دوداق
یاندی آذربایجاندیلیاساق اولدو
********
یانمادی تک کیتابآذراودوندا
یاندی هم ائلیمیز یاندی دیلیمیز
باشیما گلدیچوخ بلاسونوندا
یاندی هم ائلیمیز یاندی دیلیمیز
*********
آلیشیر سونموش بو اوجاقهردن
یانمیشقدرگی لرکیتابلارسایاق !
قوزانیرکولآتدانبیرغزل هر دن
یانمشیق درگی لر کیتابلار سایاق...!!!!!
طبیعی کی ادبیات تاریخیمیزین صحیفه لرینه گوز سالدیقدا باشقا شاعیرلریمیزین ده شعرلرینه بو قونودا راستلاشا بیلیریک کی هر بیریسینین بیر نووع گوزللیگی وار دیر. بو آرا احساسلی شاعیره میز " تبریزلی اولکر " دا اوز ملاحظه لرین آشاغیدا کی کیمی تصویره چکه بیلر.
26 آذر مناسیبتی ایله
هر نه سؤزون بیتدیی یئردن باشلادی :
اللریمیزده کی کیتابلار باریت قوخویور
فضولینین ان اسکی نوسخه سی گؤزلرینده واراقلانیر
«جانی، جانان دیله میش، وئرمه مک اولماز ای دیل...»
آلنیندا کی قان دوداقلارینا جیغیر سالیر
گولومسه ییرسن« قوْلجا قوْپوزو گؤتوروپ، ائلدن ائله، بهیدن بهیه
اوْزان گزر
ار جؤمهردینی، ار ناکهسینی، اوْزان بیلیر
...
خانیم، هئی!...»
بوتون سسلرینین ائش لیینده، قیوراقلاشیر آددیملاریمیز
گولوستان باغینین اؤنوندن سووشوروق
خیانت سمفونیسین سسلندیریر قارغالاری
و درینله شیر ارگین یارالاری
بورخولور آیاغیم...
نسیمینی گوجونه آیاقدا ساقلاییرسان
«بیزده سیغار ایکی جاهان،بیز بو جهانه سیغماییز...»
ساعاتا ساری دؤنوروک...
بیزه ساری قاچیر اوشاقلار
«باخین!مشق لریمیزین هامیسین یازمیشیق...
سن ای منیم آنا یوردوم، عزیز آذررررررررررررر....
قورشونلار ساعاتدان، گؤی مچیده چیچکله نیر
سئوگی تومورجوقلانیر اوره ییمده
ساچلاریم دیلینین اوجونا باغلیدیر
آلوولانیب، کوله دؤنوروک
سؤزون بیتدیی یئرده!