یووار ( یوور یا یاوری) از ریشه ترکی یاردیم ائلمک عادات و رسوم مردم درگز

 بین مردم درگز یکی از شهرهای خراسان از قدیم عادات و رسومی در بارهء تعاون‏ اجتماعی جاری است که کمتر نظایر آن در نقاط دیگر کشور دیده یا شنیده شده اگر هم باشد نگارنده نشنیده ‏ام اینک دو نمونهء آنرا ذیلا می نگارم.

 الف- یوور یا یاور۱-یکی از رسوم خوب و مفید درگزی یاور دستجمعی برای‏ انجام کارهائی است که صاحب کار بدلایل زیر به تنهائی از عهدهء انجام آن برنمی‏آید.

 ۱- خانواده‏ای از فامیل که سرپرست خود را از دست داده و شخصا قادر به انجام‏ کار موردنظر نیست.

 ۲- خانواده‏ هائی که بی‏بضاعت و فقیرند و قادر به تأمین و پرداخت هزینهء آن‏ کار نیستند.

 کارهائی که بصورت یاور یا(یوور)۲انجام می شود باین شرح است:

 (۱)-یوور یا یاور از ریشه یاردیم ائلمک- کمک و یاروری دستجمعی.

2- کولیدن باغ انگوری (تاکستان)، در فروردین ماه تمام مردان و جوانان قوم‏ و قبیله بین یکروز تا سه روز به یوور یکی از بستگان که مشمول این کمک است میآیند و از صبح تا غروب با بیل به کولش باغ میپردازند و آنرا تمام میکنند.و در این‏ روزها خانواده کمک گیرنده موظف است چائی و ناهار کمک کنندگان را در محل کار (باغ)تهیه و از آنها پذیرائی نمایند و اکثرا غذائیکه در این قبیل موارد تهیه میشود (شوربا)۳است.

3- انگورچینی- وقت انگورچینی زن و مرد و دختر و پسر خانواده‏های قوم و خویش در جمع‏آوری انگور باغ به خانوادهء فامیل بی‏سرپرست و یا بی‏بضاعت یوور مینمایند و انگورها را بعد از چیدن به آب شغار۴که در دیگ بزرگی در حال جوشیدن‏ است فرو برده و روی تخت کشمش خشک کنی‏۵پهن میکنند تا انگورهای آلوده به آب‏ شغار خشک و کشمش شود.وضع پذیرائی از یوورچی‏ها هم مانند قسمت یکم است که‏ شرح داده شد.

4- در دروکردن یونجه و گندم و جو هم یوور مینمایند.

 5- تهیهء جهیزیهء عروسی-در تهیهء جهیزیه عروس و لوازم عروسی داماد هم‏ دختران و زنان قوم و خویش در خانهء عروس و داماد جمع میشوند و در دوختن لحاف‏ و تشک و لباس عروس و داماد و سایر لوازم کمک میکنند و از کمک‏کنندگان همه روز به چائی و شیرینی و ناهار شوربا پذیرائی میشود.

 ب- قاتم‏۶ -یکی از عادات و رسوم دیرین بین ایلات و طوایف درگز در عروسی‏ها چنین است کسانی که به جشن عروسی دعوت شده‏اند اعم‏ا ز مرد یا زن به‏ تدریج به مجلس جشن به خانهء داماد می آیند و به محض ورود به اطاقی که جشن در آن‏ برگزار می شود، از سینی محتوی نقل های رنگارنگ نقلی برداشته بر دهن می گذارد مبارک باد می گوید و مبلغی پول، قدیم دو قرن تا بیست قران اواخر از صد تومان تا پانصد تومان و فامیل تا پنج هزار تومان به سینی می ریزد. مسئول این سینی محتوی‏ نقل و جمع ‏آوری پول یکی از افراد مورد اعتماد خانوادهء داماد و باسواد است که به‏ محض پرداخت قاتم، نام پرداخت‏کننده و مبلغ آنرا در صورتی می‏نویسد و پس از خاتمهء مراسم جشن عروسی به پدر داماد میدهد که تا از نام پرداخت‏کنندگان قاتم و مبلغ آن اطلاع حاصل کند و آن هم در جشن عروسی پسران آنها کمتر از مبلغ پرداختی‏ هر یک ندهد. گرچه امروز این رسم رو به زوال است ولی قدیمی‏ها معتقد بودند که‏ برای کمک به تشکیل و تقویت زندگی نوین داماد و عروس که متحمل هزینهء فوق‏العاده‏ای شده و در تهیه و تدارک وسایل و لوازم جشن عروسی دچار قرض و قوله‏ئی‏ گردیده‏اند لازم و ضروری است که چنین کمک دستجمعی بشود و واقعا هم پرداخت‏ قاتم در عروسی‏ها کمک مؤثری به زندگی تازه‏داماد و عروس می کرد زیرا مدت جشن‏ عروسی در درگز بین سه تا هفت روز و هرروز به طبقهء خاص. رؤسای ادارات، بزرگان و معاریف محل، تجاز و اصناف، کشاورزان، افراد فامیل خانواده‏های داماد و عروس اختصاص دارد و پس از خاتمهء مراسم عروسی و محاسبهء خرج و دخل، مبلغی‏ بیش از هزینهء هفت روز جشن که همه ‏روزه به مدعویون ناهار پلو یخنی‏ می دهند برای‏ خانوادهء داماد باقی می ماند که آنرا جهت سرمایهء اولیه زندگی یا کسب یا خرید گوسفند به داماد تحویل می دهند.

...............

1 - یووار : یاوری از ریشه ترکی یاردیم ایلمک

 (۳)- شوربا-آبگوشت.

(۴)- شغار-بوته‏های شغار در کوه های درگز بدست می اید.

 (۵)- مساحتی از زمین را تسطیح می کنند و روی آنرا کاه گل مالی نموده و تخت کشمش‏ خشک کنی تهیه می نمایند.

 (۶)-قاتم. از قاتی‏شدن می آید یعنی شریک شدن در هزینهء جشن عروسی.

  منبع : ایلات و طوایف درگز سیدعلی میرنیا (مشهد)