ایراندا تورک دیلی‌نین یاییم دایره‌سی

 

 حسن راشدی 20 بهمن ۱۳۹۴

 

آچیقلاما : بو مقاله ایلک دفعه یئنی" وارلیق " درگیسی‌نین ایکینجی نومره‌سینده ( پاییز 1394) چاپ اولموشدور

 

ایران  کثیرالمله بیر اؤلکه اولاراق بورادا یاشایان اینسانلار چئشیتلی دیل و لهجه لرده دانیشیرلار؛ لاکین بو اؤلکه‌ده ان چوخ دانیشیلان دیل تورکجه ایله فارسجادیر .

 

فارس دیلی ایرانین رسمی ، دولتی و تحصیل دیلی اولدوقدا بو دیلین استفاده دایره‌سی گونوگوندن گئنیشلنمکده و فارس اولمایان باشقا دیللرین دانیشیلما و استفاده مئیدانی هرگون او بیریسی گونه نسبت دارالماقدادیر .

 

کئچمیشده دیل یالنیز ارتباط واسطه‌سی کیمی اولسادا میلادی 19 جو  یوز ایللیگین سونلاری و 20 جی یوز ایللگین اوللریندن دیل و اونون کئچمیش و معاصیر ادبیات و مدنیّتی او دیلده دانیشان میلّتین هویتی و کیملیگی کیمی اؤزنو گؤسترمیشدیر .

 

1309 جو هجری شمسی ایلیندن و رضاخانین دستوری ایله ایراندا عموم تحصیل دیلی یالنیز فارس دیلی اعلان و باشقا دیللرین مکتب - مدرسه لرده تحصیلی یاساق اولدوقدا فارس دیلی ایران چرچیوه‌ سینده داها چوخ گئنیشلنمه‌یه و گلیشمه‌یه باشلامیش و باشقا دیللر، اؤزللیکله آذربایجان تورکجه‌سی‌نین رسمی دایره لرده و رسمی سندلرده استفاده اولماماسی و حتی ابتدایی مکتبلرده و درس زامانی فارسجا بیلمه‌ین کیچیک اوشاقلارین طرفیندن دانیشیلماسی یاساق اولاراق دانیشانلارا جزا وئریلمه‌سی بو دیلین استفاده دایره‌سینی دارالتماغا طرف گتیریب چیخارمیشدیر.

 

 1335 جی هجری شمسی ایلدن ایندیه قدَر ایراندا هر ۱۰ ایلدن بیر توتولان رسمی دؤلت ساییمیندا بو اؤلکه‌ده یاشایان اینسانلارین آیلیق گلیریندن توتدو، نه قدَر ساوادلاری‌نین اولماسی، یاشادیقلاری مسکنین صاحیبی و یا مستاجری اولمالاری، یاشایش و بهداشت هزینه‌لری، کند اهالیسی‌نین اکین یئرلری‌نین مساحتی، مال - حیوانلاری‌نین تعدادی و باشقا موضوعلار اوزه‌رینده آمار مامورلاری طرفیندن اهالی‌دن سورغولار اولدوغو زامان (1) اونلاردان نه دیلده دانیشدیقلاری و آتا - آنالاری‌نین دیللری نین نه اولدوغوندان هئچ زامان سوروشولمادیغینا گؤره ایراندا دانیشیلان دیللرین سایی رسمی ساییمدا و دؤلت آماریندا بللی اولمامیشدیر .

 

لاکین فارس دیلی رسمی و دؤلت دیلی اولدوقدا و تهران و کرج کیمی شهرلرینی داها چوخ فارس دیللی شهر حساب ائتدیگیمیزده ۱۳۷۲ جی ایل بهمن آییندا تبریزین " فروغ آزادی " روزنامه‌سی تهرانین " همشهری " روزنامه سی‌نین یازدیغینا استناد ائده‌رک یازمیشدیر :

 

" تهرانین ۳/۵ ( بئشدن اوچ ) اهالیسی تورکدور و اؤلکه نفوسونون [ایرانین] ۳/۷ ( یئددی دن اوچو ) تورک دیللی دیر  " .

 

عین حالدا  دوکتور علی اکبر صالحی کئچمیش رئیس جمهور محمود احمدی نژادین خارجی ایشلر وزیری ۱۳۹۰-جی ایل و دی آیی‌نین ۲۸ ینده تورکیه سَفَرینده  اؤز مسلکداشی اولان و تورکیه نین ایندیکی باش وزیری و او زامانکی خارجی ایشلر وزیری اولان احمد داوود اوغلو ایله گؤروشونده دئمیشدیر :

 

" ایکی اؤلکه‌نین [ ایرانلا تورکیه نین ]  ارتباطی چوخ یاخشی دیر و ایرانین %۴۰ (یوزده قیرخ) یاخین نفوسو تورکجه دانیشیرلار ، بو مسئله ایکی اؤلکه آراسیندا گوجلو ارتباط یاراتماغا یاخشی سبب دیر ." (2)

 

محرم پور باقر " توپلومسال بیلیملری " (علوم اجتماعی، گرایش جامعه شناسی) اوزره یوکسک لیسانس اؤیره‌نجیسی اولدوغو زامان اؤز تئزینی " تهران تورکلری‌نین کیملیک دورومو " اوزه‌رینده یازمیش و 1391 جی هجری شمسی ایلی‌نین قیش موسمینده اوندان مدافعه ائتمیش و یوکسک قیمت ایله قبول اولموشدور .

 

محرم پور باقر بو تئزینده یازیر :

" اؤلکه‌ده [ ایراندا] مهاجر یوللایان اوستانلارا دقت ائتمیش اولساق، ماراقلی دیر کی، چئشیتلی سیاسی، اجتماعی، جغرافیایی، اؤزللیکله اقتصادی دلیل‌لره گؤره تهران مهاجرلری‌نین %20 ( یوزده ایگیرمی‌سینی ) یالنیز شرقی آذربایجان اوستانی‌نین مهاجرلری تشکیل ائدیرلر.

 

 سون 50 ایل ایچینده هر ایل تهرانا ان چوخ مهاجرت ائدن اینسانلار شرقی آذربایجان اوستانیندان اولموش و بو مهاجرلرین سایی 1345 جی ایلده تقریبا 101مین نفردن 1365 جی ایلده 224 مین نفره یوکسلمیش و نهایتده 1385 جی ایل و اردبیل اوستانی شرقی آذربایجان اوستانیندان آیریلیب مستقل اوستان اولاندان سونرا بو رقم  153 مین نفر اولموشدور، یعنی ایران اوستان لاری آراسیندا شرقی آذربایجان ان چوخ مهاجر یوللایان اوستانا چئوریلمیش  و بیرینجی یئری قازانمیشدیر ! "

 

ایرانین " ثبت احوال " اداره‌سی‌ هر ایل مهاجرت مسئله‌سی ایله باغلی بوتون اوستانلاردان مهاجرت ائدن اینسانلارین سایینی اعلان ائدیر ؛ بو اداره‌نین وئردیگی 1388جی هجری شمسی ایل بیلگی‌سی اساسیندا شرقی آذربایجان اوستانیندا یالنیز تبریز، عجب شیر و اسکو شهرستانلارینی استثنا ائده‌رک بو ایالتین باشقا شهرستانلاری مهاجر یوللایان شهرستانلار اولموشلار.(3)

 

بو بیلگی اساسیندا 1388 جی ایل، میانا شهرستانی (شهر، بخش و کندلری)  40 مین 44 نفر، سراب شهرستانی 35 مین 563 نفر و بوستان‌آباد شهرستانی 26مین 828 نفر ایله اوستانین ان چوخ مهاجر یوللایان شهرستانلارینی  تشکیل ائتمیشلر(4).

 

ایرانین 1365 جی ایل رسمی دؤلت ساییمی اساسیندا شرقی آذربایجان اوستانینا 39 مین نفر حدودوندا مهاجر گلمیش و اونون قارشی‌سیندا 260 مین نفر حدودوندا بو اوستاندان مهاجرت ائتمیشلر و بو اوستانین مهاجرت جدولی منفی 2۲0 مین نفردن چوخ  اولموشدور .

 

عین حالدا ایرانین آمار اداره‌سی‌نین وئردیگی بیلگی یه گؤره 1385 جی ایل شرقی آذربایجان اوستانی‌نین مهاجرت جدولی منفی 250 مین نفر اولموش و مهاجرت باخیمیندان ایران اوستانلاری‌نین ان باشیندا دایانمیشدیر. ماراقلی‌دیر بو اوستاندان مهاجرت ائدنلرین بؤیوک بیر بؤلومو تهران شهری و اونون اطراف شهرجیک‌لرینه کؤچموشلر .

 

مهاجرت باخیمدان، 1385جی ایلده ایکینجی روتبه‌نی اردبیل اوستانی و اوچونجو روتبه‌نی کند ساکینلری‌نین یوزده81 نی (%81) و اوستان ساکین لری‌نین یوزده 59 نی (% 59) تورک دیللی‌لر تشکیل ائدن همدان اوستانی (5)، دؤردونجو روتبه‌نی غربی آذربایجان و نهایت‌ده آمار اداره‌سی‌نین مختلیف ساییملاری اساسیندا بئشیجی روتبه‌نی‌ده تورک دیللی زنجان اوستانی قازانمیشدیر!"(6)

 

بو گون ایرانین سیاسی سرحد چرچیوه‌سینده تورک دیللی اینسانلارین یاشادیغی یئرلر، آدلارینی چکدیگیمیز و ان چوخ مهاجر یوللایان اوستانلار سیراسیندا دایانان شرقی و غربی آذربایجان، اردبیل، زنجان و همدان اوستانلاریندان علاوه قزوین، مرکزی (اراک)، البرز (کرج) اوستانلاری‌نین شهر و کندلرینده و یاپیشیقلی بیر اراضی‌ده اکثریت حالدا یاشایان تورکلردن علاوه بؤیوک، اؤزل و کثیرالقوم شهر اولان تهران شهری و اطراف شهرجیکلر، قوم (قم) اوستانی، اصفهان اوستانی‌نین فریدن منطقه سی، چهارمحال و بختیاری اوستانین نین " سامان " آدلی شهر و کندلری، فارس اوستانی‌نین قشقایی ائللری، گولوستان اوستانی‌نین بؤیوک بیر حیصه‌سی یعنی تورکمنلر، شمالی خوراسان اوستانی‌نین اکثر شهر و کندلری، ایرانین شمال شهرلریندن حساب اولاراق یئرلی ساکینلری‌نین مطلق اکثریتی تورک دیللی اولان لاکین گیلان اوستانیندا یئرله‌شن آستارا و هشتپر شهرلری‌، کرمان و حتی بوشِهر کیمی شهرلرین اؤنملی شهر و کند اهالی ساکینلری‌نین دانیشدیقلاری دیل آذربایجان تورکجه سی، قشقایی، تورکمن و خوراسان تورکجه‌سی دیر .

 

 هله آد آپاردیغیمیز بو اوستان و شهرلردن علاوه چوخلو آذربایجانلیلار و باشقا تورک دیللی اینسانلار ایشلری ایله باغلی ایرانین بوتون شهرلرینده، حتی سیستان و بلوچستان اوستانیندا بئله چوخلو سایدا یاشاماقدادیرلار .

 

بوگون ایران اؤلکه​سی‌نین سیاسی سینیرلاری ایچینده یئرله​شن و تورک دیلی‌نین آذربایجان لهجه‌سینده دانیشانلارین اراضی محدوده‌سی تاریخی آذربایجان محدوده‌سیندن فرقلی دئییلدیر؛ تاریخی آذربایجانین سینیری ۳۵۲ هجری قمری و یا باشقا سؤزله دئسَک ۱۰۸۴ ایل بوندان قاباق و ایلک دری دیلینده یازیلمیش " بلعمی " تاریخینده گونئی‌دن " همدان " شهریندن توتاراق ابهَر- زنجانی کئچیب قوزئی‌ده بو گونکو آذربایجان جمهوریّتی‌نین قوزئی دوغوسوندا ( شمال شرقینده ) یئرله​شن داغستان مختار جمهوریّتی​نین " دربند " شهرینه قدر اوزانیردیسا (7) بو گونده بو اراضی محدوده​سینده تورک دیللی و آذربایجان هویتلی اینسانلار یاشاماقدادیرلار .

 

دئمه ​لی سیاسی سینیرلار مختلیف تاریخی حادثه​لر نتیجه سینده دگیشیرسه ائتنیکی و فرهنگی سینیرلار اؤز سرحدلرینی ساخلاماقدادیر. طبیعی کی، قوزئی آذربایجان مستقل اولدوقدا اونون بوگونکو سیاسی سینیرلاری​دا بللی دیر ، بیزیم هدفیمیز ایران چرچیوه سینده و تورک دیلینده دانیشان اینسانلارین یاشادیقلاری منطقه‌لرین محدوده‌سینی گؤسترمکدیر.

 

ایرانین سیاسی سینیرلاری چرچیوه‌سینده ، تورک دیللی اینسانلارین یاشادیقلاری اراضی محدوده‌سینی تعیین ائتمک اوچون معین فاکتورلاری نظرده آلماق لازیمدیر ، بو فاکتورلارین ان اؤنملی‌سی ائتنیک فاکتورودور .

 

یعنی رضاخان حاکمیت باشینا گلمه‌میشدن قاباق و آسیمیلاسیون سیاستی فارس اولمایان و ایران چرچیوه‌سینده یاشایان ائتنیک‌لر علیهینه یورودولمه‌دن اؤنجه اکثریتی تورک دیلینده دانیشان و یاپیشیقلی اراضینی تشکیل ائدن منطقه‌لر آذربایجان اراضیسی ساییلیردی .

 

۱۲۸۵ جی هجری شمسی ایلده مشروطه حکومتی برقرار اولدوقدان سونرا " ایالتلر و ولایتلر " قانونو اجرایا گئتدیکده ایران دؤرد ایالت و ۱۲ ولایته بؤلوندو ؛ ایالت لردن تشکیل تاپان بؤلگه‌لر بونلار ایدی :

 

۱ - آذربایجان  ۲ - فارس و بنادر ۳ - خراسان و سیستان ۴ - کرمان و بلوچستان

 

بو بؤلگوده آذربایجان ایالتی مهم ایالتلرین بیری ساییلاراق ایرانین شمال غرب و مرکز منطقه‌لرینی اؤز ایچینه آلیردی.

 

رضاخان زامانیندا و ۱۳۱۶ جی هجری شمسی ایل ، ایران مملکتی بیرینجی‌ دن توتدو اونونجویا قَدَر ۱۰ آدسیز اوستانلارا بؤلوندو، بو بؤلگوده تبریز اوچونجو و اورمیه دؤردونجو اوستانین مرکزلری اولدو ؛ بونونلا بئله اردبیل، زنجان، قزوین، همدان و ساوه شهرلری تبریز مرکزلی اولان اوچونجو اوستاندا یئرله‌شیردی.

 

بو گونده ایراندا تورک دیللی اراضی‌لری تانیماق اوچون شهرلر یوخ، شهرلر اطرافیندا و منطقه کندلرینده یاشایانلارین دانیشدیقلاری دیل اساس توتولمالی دیر، چونکو ائتنیکی سرحد شهرلرده ( همدان، اراک، ساوه، تهران، کرج، قزوین کیمی )  آسیمیلاسیون پروسسه‌سی گوجلو اولدوقدا اطراف کندلردن کؤچوب بو شهرلرده یاشایان و تورک عائله‌لریندن دونیایا گلیب آنا دیللری یئرینه داها چوخ رسمی و تحصیل دیلی اولان فارس دیلینده دانیشانلارین سایی گونو گوندن آرتدیقدا حقیقی ائتنیک محدوده‌سی سرحد شهرلرده بللی دئییلدیر.

 

منجه ۱۳۲۸-۱۳29 جی هجری شمسی ایلینده ایرانین " ستاد ارتش " نشریاتی طرفیندن و  ایرانین سابق " ارتش ستادی نین جغرافیایی دایره " سی نین رئیسی ژنرال حسینعلی رزم آرا نین چالیشماسی ایله چاپ اولان " فرهنگ جغرافیایی ایران " ( آبادی ها )  آدلی مجموعه‌نی قایناق سئچیب ۱۳۵۱ جی هجری شمسی ایل مرداد آییندا دوکتور محمود پناهیان ( تبریزی ) طرفیندن خارجده چاپ اولان ۴ جیلدلیک " فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " آدلی  (8) کیتابین، گونئی آذربایجان و ایرانین باشقا بؤلگه لرینده یاشایان تورک لرین یاشادیقلاری یئرلری‌نین محدوده‌سینی تعیین ائتمکده اؤنملی رولو اولا بیلر. چونکو باشقا قایناقلارلا مقایسه اولدوقدا بو مجموعه ارتش طرفیندن حاضیرلانیب بو سیستیمده استفاده‌یه وئریلدیگی اوچون یقین کی، امنیّتی جهتدن دوزگون بیلگی‌یه مالیک اولماسی اساس توتولموشدور.

 

بو مجموعه‌ده بو گون کوردوستان اوستانیندا یئرله‌شَن بیجار شهری‌نین ۱۳۵ ، همدان شهری‌نین ۴۵۲، اراک شهری‌نین ۳۳۴، ساوه شهری‌نین ۲۲۴، قزوین شهری‌نین ۴۴۱ و تهران شهری‌نین ۲۰۹ کندینده یاشایانلار تورک دیللی‌دیرلر ؛ بو بیر حالدادیر کی ، مرکزی آذربایجان شهرلریندن اولان و تورک دیلیندن باشقا آیری بیر دیلده دانیشان کند اهالیسی اولمایان سراب شهری‌نین ۱۷۸، میانا شهری‌نین ۲۸۹ و خیاو (مشکین شهر ) شهری‌نین ۳۲۷ کندی وار.(9)

 

یعنی قوزئی جهتی داش ماکی - بازرگان شهرلری و موغان تارلالاریندان توتوب اردبیل ، تبریز ، اورمو ، زنجان شهرلرینی کئچیب گونئی سینیرلاری بیجار، همدان ، اراک و ساوه‌دن توتدو گونئی دوغودان تهران ، کرج و قزوین شهر لریندن داوام ائدیب بو گونده اهالیسی تام تورک دیلینده دانیشان منجیل شهرینی کئچیب شرق​دن گیلان اوستانیندا یئرله‌شن رضوانشهر، هشتپر - آستارا شهرلری آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشان اینسانلارین یاشادیقلاری یاپیشیقلی اراضی  تاریخی آذربایجان اراضیسی آدلانیر .

 

تاریخی آذربایجان اراضی‌سی اسکندر حاکمیتیندن بو گونه کیمی مشخص بیر چرچیوه ده و معیّن بیر جغرافیادا و چوخ دگیشمه‌دن قورونوب ساخلانیلمیشدیر. اسلام حاکمیتی عرفه سینده گونئی‌دن همدان شهریندن توتوب قوزئی‌دن خَزَرلر دربندینه قدر اوزانان اراضی‌یه  آذربایجان دئییلمیشدیر .

 

۳۵۲ هجری قمری ایلینده ایلک فارس ( دری ) دیلینده یازیلان " بلعمی " تاریخ کیتابیندا  آذربایجان محدوده سی " خبر گشادن آذربایگان و دربند خزران "​ آدی آلتیندا بئله گؤستریلمیشدیر:

 

" ...همدان سرحددیندن توتوب، اَبهَر و زنگان شهرلریندن کئچیب سونو خَزَرلر " دربند " ینه چاتان اراضی ایچینده نه قَدَر شهر وارسا آذربایجان شهرلری آدلانیر." (10)

 

حمداله مستوفی قزوینی ( ۶۸۰-۷۵۰ هجری قمری ) " نزهت القلوب " کیتابیندا آذربایجان محدوده‌سینی بئله یازیر :

 

" آذربایجان دوققوز تومان‌دیر و ایگیرمی یئددی شهری وار، مملکتین اکثر بؤلگه‌لرینده هاوا سویوق یالنیز بعضی بؤلگه‌لرینده ملایم دیر، اونون حدودو عراق عجم [ بوگونکو اراک ، خمین ، اصفهان منطقه لری ] ،​موغان، گورجوستان، ارمن و کوردوستان بؤلگه‌لرینه یاپیشیر؛ اوزونلوغو " باکویه "دن  خلخالا قَدَر ۹۵ آغاج (فرسخ) و ائنی " بجروان " دان [ آراز چایی گونئیینده و موغان بؤلگه سینده یئرله شن اسکی شهرلردن ] " سیپان " [ بوگونکو تورکیه نین وان گؤلونون قوزئیینده ] شهرینه قَدَر ۵۵ آغاج دیر. (11)

 

پییترو دله واله (۱۵۸۶ - ۱۶۵۲ میلادی) ایتالیالی سیاح، ۱۶۱۵ جی میلادی ایلیندن شاه عباس دربارینا گلمیش و ۶ ایل صفوی دربایندا قالمیشدیر؛ او، شاه عباس اوردوسو ایله بیرلیکده مازندراندان قزوین شهرینه گلدیکی زامان یول اوستونده " فیروز کوه " شهرینه چاتدیقدا سونرالار اؤز دوستو " م. اسکیاپینو"ا یازدیغی مکتوبوندا بئله ایضاح ائدیر : 

 

 " ... فیروز کوه مثلث شکیلده اولاراق اوچ ایالتین سینیری‌دیر؛ یعنی اونون بیر طرفینده عراق [سیاحین منظورو  عراق عجم و یا همان اراک، خمین، اصفهان منطقه سی دیر ]  و باشقا طرفینده مازندران دایانیر ، اگر یانیلماسام  اسکی آذربایجان سرحدّی‌ده بورادان قزوین شهرینه طرف گئدن یولدان باشلانیر ......بو یوللار چوخ اوچوروم و خطرلی‌دیر، بو داغلیق منطقه منجه آذربایجان‌دیر و یا آذربایجان سرحدّی‌دیر ... داغلیق منطقه‌دن و چوخلو کند و قصبه‌لردن کئچندن سونرا " گیلیارد" آدلی بؤیوک بیر کنده چاتیب اوچ ساعات اورادا استراحت ائتدیک و گون چیخان کیمی داش کؤرپوسوندن " جاجرود " چایینا چاتدیق ... بالاخره ۱۰-۱۲ آغاج داها یول گئدیب چهارشنبه گونو ژوئن آیی‌نین آلتی‌سیندا [ ۱۶۱۵ میلادی ] آرغین - یورغون تهران شهرینه چاتدیق."

 

 او سفرنامه‌سی‌نین داوامیندا و قزوین شهرینه چاتدیقدان سونرا یازیر :

"... ایتالیالیلارین یانلیشجا دئدیکلری " کازبین " شهری یوخ ، قزوین شهری بؤیوک شهردیر و امپراتورون پایتختی و آذربایجانین بؤیوک بیر حیصه‌سی‌دیر ..." (12)

 

بو تاریخی فاکت‌دا حتی آذربایجانین جنوب شرق سینیری و یا باشقا سؤزله دئسَک تورکلرین یاشادیقلاری یاپیشیقلی بوتوو اراضیسی بوگونکو تهران شهرینی‌ده کئچیب فیروزکوه شهرینه قدر اوزانیر ، چونکو دوکتور پناهیانین ۴ جیلدلیک " فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " کیتابیندادا تهران شهری نین ۲۰۹ کندی او جمله‌دن رودهن - بومهن منطقه لری تورک دیللی اولدوقدان علاوه تهرانین شرق طرفینده یئرله‌شن دماوند شهری‌نینده ۲۸ کندی تورک دیللی دیر.

 

تورکلرین ایران سینیرلاری ایچینده یاشادیقلاری کندلرین بوتون مشخصاتی، او جمله دن : کندین آدی ، نفوس تعدادی، دیللری‌نین تورک، و یا تورک - فارس  اولماسی ( تورک‌لرله فارسلارین بیر کندده یاشامالاری و یا تورک‌لرین فارسجا دانیشا بیلدیک‌لری) ، اهالی نین معیشت طرزی، مذهبلری، سولاری‌نین نئجه تامین اولماسی، اکین نوعلاری، هاواسی‌نین ایستی و یا سویوق اولماسی، یولونون اسفالت، قوم و یا تورپاق اولماسی، ماشین گئدن و یا مال‌یولو اولماسی، اصلی جاده ایله نه قدر فاصله‌سی، هانسی قصبه و شهره تابع اولماسی و باشقا مشخصه لری دقّتله  آدینی چکدیگیمیز " فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " کیتابیندا چوخ دقیق شکیلده آراشدیریلاراق وئریلمیشدیر.

 

مثلا 1328- 29هجری شمسی ایلینده تهران کندلریندن ساییلاراق بو گون تهران شهری‌نین محله لریندن بیری حساب اولان " مجیدیه"  کندی‌نین مشخصاتی بو کیتابدا بئله آچیقلانمیشدیر :

 

" مجیدیه " - ده ، جز بخش شمیران شهرستان تهران، 8 کیلومتر جنوب خاور تجریش، دامنه - سردسیر، سکنه 120 [نفر]، [مذهب ] شیعه، [زبان] فارسی، ترکی؛ آب از قنات، شغل : کارگری در کارخانه آبجو سازی، تلفن و برق دارد، کارخانه آبجو سازی مجیدیه در این محل و کارگران این کارخانه جزء سکنه این ده منظور شد. راه ماشین رو است .(13 )

 

( " مجیدیه " - کند ، تهران شهری‌نین شمیران بخشینه [قصبه سینه]باغلی، تجریشین 8 کیلومتر گونئی دوغوسو، [داغ] اته‌یی، سویوقلوق، 120[نفر] ساکینلی، شیعه[مذهبلی ]، [دیل] فارسجا، تورکجه، سویو، قنات‌دان ،ایش: آبجو ( آرپاسویو- بیره) کارخاناسی ایشچیسی، تئلفون و الکتریک ایشیغی وار......یول، ماشین گئدَن.)

 

بو کیتابدا ایرانین بوتون منطقه‌لرینده تورک دیللی کندلرین آدلاری بوتون مشخصه لری و نفوس سایلاری ایله بیرلیکده وئریلیب. بو کتابین دؤردونجو و سونونجو جیلدینده یازیلیب :

 

ایرانین باشاباشیندا 10119 ( اون مین یوز اون دوققوز ) تورک ساکینلی کندینده، 5,184,847 نفر ( بئش میلیون یوزسکسن دؤرد مین سگگیزیوز قیرخ یئددی ) نفر یاشاییر .

 

بیز بو مقاله‌ده 6353 شرقی و غربی آذربایجان، اردبیل و زنجان اوستانلاری‌ کندلرینی استثنا ائده رک باشقا اوستانلارین شهرلرینده یئرله‌شن تورک دیللی کندلرین تعدادلارینی بو کیتابین سونوندا گلدیکی کیمی بورادا گتیرمکله مقاله‌ میزه سون قویوب ایرانین یالنیز سیستان- بلوچستان اوستانیندان باشقا، آیری اوستانلاری‌نین تقریبا هامیسیندا تورک اینسانلاری‌نین یوز ایللر و بلکه‌ده مین ایللر بویو اؤز کندلرینده یاشادیقلارینی گؤز قاباغیندا سَرگیله‌مک ایسته‌ییریک.

 

 شهرستان‌آدی  تورک دیللی کند تعدادی  شهرستان آدی   تورک دیللی کند تعدادی     

 

...........    .................     ..............         ................

 

      تهران         209  کند        شهرضا               19   کند

 

   قزوین         441   //            شهرکرد           30    //

 

   اراک            334  //           فریدن            82     //

 

  ساوه           224  //           بیجار             135    //

 

   دماوند          28    //           تویسرکان         9      //

 

    قم             17    //         شاه آباد [اسلام آباد] 2  //

 

   محلات         12   //             کرمانشاه           8    //

 

  طوالش (هشتپر )    68  //      همدان            452   //

 

     رشت               39   //             اهواز          5   //

 

   بندر انزلی           10    //            خرم آباد         65   //

 

    فومن               4    //                    آباده         65   //

 

     لاهیجان           4    //               بوشهر            57    //

 

      آمل               2     //                شیراز         29      //

 

    ساری             7      //                    فسا      47      //

 

     شاهرود       15    //               فیروزآباد (فارس) 12  //

 

     گرگان         107   //                     کازرون         53  //

 

    نوشهر          1       //             سیرجان (14)        4 //

 

    سنندج          83     //                  درگز            99    //   

 

     اصفهان           7    //                  سبزوار          109  //

 

      لار                10  //                   بجنورد          193  //

 

     مشهد            25   //                  قوچان      330     //                

 

     نیشابور          46    //  

 

 بو کندلرین نفوس سایی و باشقا یاشاییش امکانلاری حاقدا ( اکینلری ، مالدارلیق و ....) مکمّل بیلگی بو کیتابدا خیردالیقلاری ایله وئریلمیشدیر.

 

سون

.............................

(1 ) "سالنامه آماری کشور "  1369 جو ایل ، انتشار تاریخی : دی آیی 1370 چاپ : " چاپخانه مرکز آمار ایران " و باشقا ایللرین آمار کیتابی

 

(2) پایگاه اطلاع رسانی دولت ، خبر کُدو : ۲۱۰۷۱۵ ، مخایره زامانی : ۲۸دی/۱۳۹۰ ساعت ۱۶:۳۹               

 

(3) نصرنیوز، 1390 جی ایل

 

(4) همان قایناق

 

(5) 1389 جو هجری شمسی ایل ساییمی؛ مسئول اورگان: " شورای فرهنگ عمومی " "همدان " اوستان آماری

 

(6)  1390 جی ایلین مهاجرت ساییمی چوخ قاریشق و احتملا آذربایجان شهرلری‌نین مهاجر ساییسینی آز گؤسترمک اوچون اولموشدور . بو تناقض " مرکز آمار ایران " سیته سینده مشاهده اولور.

 

"(7) فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " دوکتور محمود پناهیان ، بیرینجی جیلد ، ۵ جی صحیفه ( مقدمه ) ، چاپ ایلی مرداد آیی ۱۳۵۱ هجری شمسی (​منبع تحقیق " فرهنگ جغرافیایی ایران از انتشارات ستاد ارتش ، سال ۱۳۲۸ - ۱۳۳۲)

 

" آذربایجان در سیر تاریخ ایران " ، رحیم رئیس نیا ، اوچونجو جیلد ، ص ۳۶۵ ، چاپ تاریخی ۱۳۷۹ شمسی ، انتشارات مبنا / تاریخ نامه ، بیرینجی جیلد ، ص ۵۲۹

 

(8) "فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " دوکتور محمود پناهیان ، بیرینجی جیلد ، ۵ جی صحیفه ( مقدمه )

 

(9)  "فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " دوکتور محمود پناهیان ، دؤردونجو جیلد ، مرداد آیی ۱۳۵۱ هجری شمسی ۳۷2 جی صحیفه

 

" (10) آذربایجان در سیر تاریخ ایران " ، رحیم رئیس نیا ، اوچونجو جیلد ، ص ۳۶۵ ، چاپ تاریخی ۱۳۷۹ شمسی ، انتشارات مبنا  / تاریخ نامه ، بیرینجی جیلد ، ص ۵۲۹

 

، "(11) " نزهت القلوب " ص : 75 مؤلف : حمداله مستوفی ، گای لیسترنج " تلاشی ایله تهراندا  " دنیای کتاب " نشریاتی طرفیندن ۱۳۶۲ جی ایل نشر ائدیلمیشدیر .

 

  (12)  پییترو دله واله سفرنامه سی ، فارسجایا ترجمه  محمود بهفروزی بیریجی جیلد  ۷۰۴ ، ۷۰۵، 709 جو صحیفه ، چاپ ایلی 1380 شمسی تهران ، قطره نشریاتی 

 

(13)    " فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین " بیریجی جیلد، 40 جی صحیفه

 

(14) رضاخان دؤرونده چاپ اولان  " جغرافیای انسانی " آدلی کیتابدا کرمان اوستانی‌نین پیچاقچی و افشار ائللری نین تورک دیللی نفوسو بو رادا گلن سایدان داها چوخ گؤستریلمیشدیر؛ بو او معنادیر کی، بورادا یاشایان تورکلر بو مدت ایچینده شهرلره کؤچموش و اقلیت حالیندا اولدوقلاری اوچون فارس دیللی کرمان شهری و باشقا شهرلرده فارسلاشمیش و یا فارسلاش ماقدادیرلار .

 

قایناق : بوردا