نظری درباره نوشتار زبان ترکی خراسانی

محمد عرب خدری

جناب سالاریان

سلام، در باره نوشتار زبان ترکی و این‏که دوست عزیز «شیروانلی» این مهم را به عهده‏ی جنابعالی، این‏جانب و چند نفر دیگر از دوستان گذاشته، باید عرض تشکری از ایشان داشته‏باشم، ولی من از نظر ادبیات ترک در حدی نیستم که برای این مهم انتخاب شوم، فقط مختصر نظراتی دارم که بیان می‏کنم:

1. ما باید خود محقق باشیم یا به اهل تحقیق احترام گذاشته و از نظریات آنان استفاده کنیم.

2. محققین بزرگی در آزربایجان این مهم را انجام داده و علائم خاصی برای آواهای زبان ترکی معرفی کرده‏اندکه به‏نظر من بهترین است.

3. در نوشتار زبان ترکی به لاتین می‏توان همه‏ی آواها را به‏خوبی رعایت کرد، ولی آیا در اجتماع ما قابل استفاده است؟ و همه می‏توانند از آن استفاده کنند؟

4. توجه داشته باشیم در تمام زبان‏ها یک زبان ادبی داریم و تعدادی لحجه، یک یزدی به لحجه‏ی فارسی یزدی صحبت می‏کند ولی مکاتبات خود را با یک سازمان یا شخص با زبان ادبی می‏نگارد. در ترکی نیز غیر از این نمی‏تواند باشد«پس در ترکی هم یک زبان ادبی و لحجه‏های متفاوت با شیرینی خاص خودشان».

توجه بشود همان مطلب با زبان ادبی را هرکس به لحجه‏ی خود خواهد خواند.

5. فقط لازم است در ابتدای نوشته‏ها علامت‏های مورد نظر به‏طور خلاصه و تا مدتی نوشته شوند تا خوانندگان به‏طور کامل از این علائم آگاهی یابند و به آن‏ها توجه کنند، قطعاً پس از مدتی مطلب جا افتاده و اهالی ادبیات ترک در منطقه این چند علامت ساده را یاد می‏گیرند، نویسنده‏ها رعایت می‏کنند و خواننده‏ها به راحتی مطالب ترکی را می‏خوانند.

6. و مهم‏تر از همه تشتت و دوگانگی یا چندگانگی در نوشتار زبان ترکی در نقاط مختلف ایجاد نمی‏شود.

توجه بفرمایید در کتاب «تمثیل و مثل» که حضرتعالی با زحمات فراوان آن‏را به چاپ رساندید، بیش از چند علامت از علامت‏هایی که ذیلاً درج می‏گردد مورد استفده قرار نگرفته ولی یک فرد بجنوردی، درگزی یا آزربایجانی آن‏را به راحتی می‏تواند بخواند. مثلاً:

اوْغلاغیم اؤلمه باهار گلر. (فقط دو علامت)

اوْت اوْلماسا پیلو اوْلماز. (فقط یک علامت)

آش یوْلداشی چوْخدی، باش یوْلداشی یوْخدی. (فقط یک علامت)

قورده آغ ساققالقیق نئمه. (فقط یک علامت)

با اجازه مطالب مورد نظر در باره نوشتار زبان ترکی در ذیل مرقوم می گردد.