مقدمه : زبان ترکی سومین زبان با قاعده وقانونمند دنیا به 29 لهجه و نوع مختلف از کشور چین در شرق آسیا تا منطقه بالکان در قلب اروپا تکلم می شود که از اینان 22 لهجه دارای گرامر و ادبیات مستقل می باشد و بر خلاف زبان های هندی اروپایی در بین زبان های این خانواده اختلاف چشمگیر وجود ندارد. علت تفرق و گوناگونی زبان توانمند و سرشار ترکی حوادث تاریخی، شرایط اقلیمی و ویژگی های آوایی بوده است هیچ یک از زبان های زنده و مرده دنیا به اندازه زبان ترکی دارای انوا ع، گونه ها، لهجه ها و شیوه های فراوان نیست.

گویش ترکی جغتایی

دکتر حسین محمدزاده صدیق

     گویشی که در آثار نوایی مورد استفاده قرار گرفته است، گویش آغاز دوره‌ی میانی است که نقش تأثیرگذاری در گسترش آثار ادبی اسلامی در آسیای میانه داشته است.

    در نوع‌بندی گویش‌های زبان ترکی، گویش چاغاتایی، در گروه گویش‌های آسیای میانه، یا گویش‌های شرقی داخل می‌شود که تا یک صد سال پیش از این به عنوان گویش ادبی و لهجه‌ی کبار ترکی شرقی کاربرد داشت و امروزه جای خود را به اوزبکی و اویغوری نوین واسپرده است.

    این گویش ترکی سده‌های میانه که ادامه‌ی منطقی ترکی قاراخانی یا خاقانیه و سپس ترکی خوارزم بود، در دوران جانشینان امیر تیمور به اوج شکوفایی خود رسید و به زبان سیاسی، ادبی و رسمی دولت‌های ترکستان شرقی و آسیای میانه تبدیل شد و اعتباری جهانی یافت. پس از اشغال و تصرف ولایات بخارا (1868)، خیوه (1873) و خجند (1876) از طرف دولت تزاری روس، این گویش به تدریج اعتبار خود را از دست داد و از سال 1921، لهجه‌ی عوام شهرهای اوزبکستان به عنوان گویش دولتی برگزیده شد و جای آن را گرفت.

به فرزندانمان چه خواهیم آموخت؟

اگر نگاهی اجمالی به وضعیت تأهل اعضای این کلوب (امپراطوری تورکمن ها) بیندازیم، متوجه خواهیم شد که اکثراً (اکثریت قریب به اتفاق) مجرد هستند و در نتیجه صاحب فرزند نیز نیستند. ولی آیا این اعضای مجرد تا ابد مجرد خواهد ماند؟ و یا اینکه روزی ازدواج خواهند کرد؟

میلیون‌ها انسان در وطن خود غریبانه زیستند

     احوال خانواده‌ای فارسی‌زبان در کشوری بیگانه

    خانواده‌ای فارسی‌زبان را تصور کنید که بنابه دلایلی مجبور می‌شوند تا به شهری دور افتاده در کشوری اسپانیایی‌زبان مهاجرت کنند و در آنجا ساکن شوند. به نظر شما مهم‌ترین مشکلی که با آن مواجه می‌شوند چه چیزی است؟

     مهم‌ترین معضلی که زندگی جدید آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد مسئلۀ ناآشنایی با زبان اسپانیایی است. یعنی ارتباط این خانواده با محیط اطرافشان تا زمانی که زبان اسپانیایی را نیاموخته‌باشند ناممکن می‌شود؛ فرزندشان در مدرسه نمی‌تواند درس معلم را متوجه شود و به احتمال زیاد نخواهد توانست نمرۀ قبولی کسب کند (چون معلم به زبانی درس را توضیح می‌دهد که به کل برای کودک نامفهوم است)؛ و همچنین کارهای اداری این خانواده با مشکل مواجه خواهد شد. این خانواده به معنای واقعی در آن کشور احساس غریبگی خواهند کرد؛ و چون زبان فارسی در آن کشور کاربردی ندارد، نسل‌های بعدی آن خانواده به احتمال زیاد زبان فارسی را فراموش کرده و اسپانیایی‌زبان خواهند شد.

غریبه همچون زبان مادری

سیده پری‌ناز سهرابی :

آنقدر پیر بود که می‌گفتند از آنهایی است که وقتی چادر از سر زنها می‌کشیدند، چند ماهی در خانه مانده و بیرون نیامده.

او به زبان مادری حرف می‌زد و مادرم مترجم این زبان برای منی بود که خیلی چیزها از آن نمی‌دانستم. کم‌کم با داستانهایی آشنا شدم که مادرم به دو زبان برایم تعریف می‌کرد؛ و من دختری بودم ترک‌زبان، که فارسی فکر می‌کرد، فارسی می‌نوشت، فارسی می‌خواند و خواب هایش را فارسی می‌دید. راست و چپم را به فارسی آموختم و امروز هنوز هم «ساغ» و «سول» را با شعری که در کودکی حفظ کرده بودم تشخیص می‌دهم. دختری با دو زبان که یکی مادری بود و غریبه؛ و دیگری رسمی بود و آشنا…