از یاداشت لالایی ها مادر تا تالیف تمثیل و مثل ترکی خراسان/کتابی که تحسین اساتید ترک زبان دنیا را برانگیخت

کتاب تمثیل و مثل ترکی خراسانی در دانشگاه ها و توسط اساتید مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و تاکنون (در کمتر از شش ماه ) بیش از 15 مقاله علمی تحسین برانگیز در سطح بین الملل توسط اساتید دانشگاه ها و تورکولوژیست های ایران، کشورهای آذربایجان، ترکیه، عراق و ... نوشته شده است.

به گزارش عصر اترک، اسماعیل سالاریان، زاده سال 1334 در روستای گریوان از توابع شهرستان بجنورد است، او که دوره دبیرستان خود را در رشته ریاضی در بجنورد و تحصیلات عالیه اش را در دانشگاه فردوسی مشهد در رشته مهندسی برق و الکترونیک گذراند از سال 1358 تا 1363 در آموزش و پرورش شهرستان بجنورد در کسوت معلمی خدمت کرد، او از سال 1365 تا 1394 نیز به عنوان کارشناس و مربی آموزش علمی کاربردی مخابرات خراسان فعالیت داشت و در سال 94 نیز بازنشست شد.

یکی از دل مشغولی های اسماعیل سالاریان در دوران تحصیلش در دبیرستان، گوش کردن به لالایی های مادر بود که برای نوه های کوچکش می خواند و یا اینکه او به مثل ها و داستان های ترکی مادر و پدر خود و یا بزرگان ترک خراسان شمالی گوش و آنها را حفظ و یادداشت می کرد.

او پس از فراغت از تحصیل در کنار فعالیت های اجتماعی خود، بخشی از ساعات زندگی روزانه اش را صرف تالیف مقالات علمی و ترجمه کتب در زمینه مهندسی برق و مخابرات می کرد.

همچنین او از اوایل انقلاب اسلامی ( دهه شصت ) که فضای باز و آزادتری برای خواندن و نوشتن زبان های مادری بوجود آمد تاکنون انرژی خود را برای تحقیق، تدوین زبان، ادبیات و فرهنگ ترکی صرف کرد که سرانجام آنها، تالیف اولین کتابش با نام تمثیل و مثل ترکی خراسان در سال جاری شد.

حال پایگاه خبری تحلیلی عصر اترک به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی با اسماعیل سالاریان نویسنده بومی و مولف کتاب تمثیل و مثل ترکی خراسان گفت و گویی را انجام داده است که او در این گفت و گو برای علاقمندان درباره چگونگی تدوین و گردآوری این کتاب همچنین انتخاب دلیل این موضوع را تشریح می کند.

اولچولر:

 اولچولر( OlÇülər ): اندازه گیری ها

اوزونلوق، بوی {uzunluq-boy} : طول -دراز

ائن ( En ) = عرض

حوندورلوک ( hündürlük ) = ارتفاع

آرا  ( Ara ) = مسافت، فاصله

یاریم باتمان ( Yarim batman) = نیم من

بئش آغاج ( beş ağac ) = 30 کیلومتر (هر آغاج 6 کیلومتر)

من تورکم آذری دَدَندی

🔴من ترکم آذری باباته

🔴روشنفکر هم وطنم، آنقدر آزاد فکر کن که اجازه بده من همانی باشم که هستم حداقل همانی باشم که دوست دارم. به من می گویید : آذری، به مردم ترکیه و جمهوری آذربایجان ترک!

آیا داعش تنها بهانه است؟

سرزمین هایی که از داعش در عراق و سوریه پس گرفته می‌شود، گویی طبق یک توافق غیر رسمی به اکراد و احزاب کردی داده می‌شود. در کرکوک و بسیاری از شهرها و روستاهای تورکمن نشین چنین سرنوشتی را شاهد هستیم. رسانه های گروهی جهانی با برجسته سازی اکراد در منطقه، سعی دارند تا تنها نیروی دموکراتیک! مترقی! و پیشرو! منطقه را نیرو و عنصر کردی معرفی کنند.

سیاوش مهردار :

قوم گرا کیست!؟چرا همه چیزمان باید، پارس_ پرشیا_ پرشین بشود!؟ منظورشان از این همه نژادپرستی و قوم گرایی پارس چیست!؟

🔸ساورومات (SAVRMAT) نام یکی از قبایل تورک تشکیل دهنده دولت تورک تبار ماد که دراین قبیله زنان حاکم برامور بودند .

🔸گردویه( GORDVIYE) نام شیر زن قهرمان وشجاع تورک تبار از خاندان اشکانی و خواهر بهرام چوبینه او یک شیر زن قهرمان مدبر زیبا و بسیار مدوک با لیاقت و سوار کاری ماهر در مبارزات و جنگ ها ی برادرش همرزم وی بود .

🔸سلطان راضیه (SULTAN RAZIYE) دختر سلطان تورک سرزمین هندوستان «ائل توتموش» که بعد از مرگ ایشان سلطان و امپراتور تورک سرزمین هندوستان برتخت سلطنت جلوس کرد.

🔸آری ناوار(ARINAVAR) نام ملکه تورک تبار قوتتی ها در دوران حکومت دولت ماد بود ه همانا اوبود که نخستین حکومت ودولت در طول تاریخ بشریت در سرزمین آزربایجان و اراضی مرکزی ماد طی سالهای 2800قبل از میلاد را بنیان نهاد.

🔸شاه بییم (ŞAH BEYIM) شاه بییم زنی تورک تبار که به سال 933 هجری پل سنگی که قسمتی از راه میانه از آن میگذرد را تعمیر کرد.

🔸تومروس( TOMRUS)  ملکه آزربایجانی که با جنگ  هخامنشیان سر کوروش شاه هخامنشی را ازتن جدا کرد و به قولی نام شهر تبریز نیز از این ملکه آزربایجانی گرفته شده است .

تعریفی گلین، جئرئددلی اولیه : عروس تعریفی سر به هوا از آب در می آید.

این مثل ترکی خراسانی را در باره کسی می گویند که بر خلاف خوش گوئی ها و تعاریفی که از او شده رفتار نا پسندی را انجام می دهد.

این ضرب المثل ترکی خراسان به لهجه بجنوردی اینگونه هم بیان می شود : " تعریفی گلین جئرئددک ایشدن چخیه " به فارسی می شود " عروس تعریفی گوزوک از کار در می آید.

این مثل در باره افرادی بکار برده می شود که خیلی از او تعریف می کنند، اما در عمل آن شخص کاری را انجام می دهد که باعث خیط و یا خراب کاری می شود.

در داستان آفرینش (یارادیلیش داستانی) در میان ترکان قدیم " آق بانو " زنی است که الهام بخش خدا در آفرینش کاینات و انسان بوده است.

زن اول اوغوز خان از نوری آبی رنگ و با شکافتن تاریکی از آسمان فرود آمد؛ زن دوم او نیز از درون یک درخت زاده شد و هر دوی این زنان موجوداتی فوق بشری بودند.

در میان ترکان یاقوت (یاکوتسک)، "آق اوْغلان " توسط زنی نورانی  که از درون درخت بیرون آمده بود، شیر داده شد.

در سنگ نبشته بیلگه خاقان نیز از خطاب " شما خاتونْ مادرم ، مادر بزرگ هایم، خواهرانم، خاله و عمه هایم ، شهبانو و شاهزادگانم .... " استفاده شده است.