شتر و ضرب المثل های شتری

در میان حیوانات اهلی و حلال گوشت، شتر حیوانی است که ویژگی های و امتیازات خاصی دارد. از جمله آنها :

    اولا، این حیوان معروف است به کشتی بیابان ها. یعنی این حیوان در بیابانها کار آئی دارد و می تواند روزهای متوالی بدون اینکه نیاز جدی به اب داشته باشد راه بسپارد!

    دوم، می تواند از خارها و علف هائی که دیگر حیوانات اهلی نمی توانند بخورند شکم خود را سیر کند!

    سوم این حیوان در صحرا و بیابان های طوفانی از پیش روی باز نمی ماند. بینی این حیوان بهم می اید و مانع  ورود گرد و خاک به حلقش می شود.

خوراسان تورکلرینین آتا سٶزلریندن

یازار : دکتر سلطان تولوع

    آشاغیداکی آتالارسوزلر پروفسورکرهارددورفرین (تورک قازانبدان ) خوراسان تورکچه سی آتا سٶزلری مقاله سیندن (اتکده یازیلان قایناق دان) آلینمیش و سایین دکتر خانیم سلطان طلوع طرفیندن بعضی لرینین سٶز چئویریسی یا دا تورکیه ده کی قاراشیلیغی وئریلمیش و درگیمیزه گوندریلمیشدیر. بوردا بوتون بونلارا سایین علیرضا صرافی جنابلاری آذربایجان تورکچه سینده کی قارشیلیقلاری یا دا سٶزلر چئویریسی وئریلمیشدیر و منده لاتین الیفباسین دان عرب الیقباسینا چئورمیشم.

خاطیره لر : سامان سنین دئییل، سامانلیق کی سنین دیر 

آتالار سؤزو : سامان خلق کی دی، سامانخانه کی اؤزونکی دی اوغول جان (سامان سنین دئییل، سامانلیق کی سنین دیر) : اگر گاه مال مردم است کاهدان کی مال خودت می باشد.  

خاطیره لر : توی دا اوتورمیشدیق، بیر جوان بوشقابی دولدوردو و یئدی و ایکینجی کره بوشقابی دولدوراندا یانیمیزداکی قوجا کیشی دئدی : سامان خلق کی دی، سامانخانه کی اؤزونکی دی اوغول جان . فارس اولمیش ( و یا فارس سازی شده) جوان، قوجانین آتا سؤزوندن بیر شئی آنلامادی و منه باخدی. منده یواش گولاغینا دئدیم : گفت کاه مال مردم است، کاهدان که مال خودت است پسرجان. یعنی چه؟ یعنی زیاد می خوری مواظب شکمت باش.

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان۸.

نشریه اترک ویژه نامه قوچان شناسی۲.

توپلایان : علیرضا جنتی سراب.

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی.

حرف دال :
1- داغدن گلن ٬باغده کینی چیخارته دئ : کسی که از پشت کوه آمده است آنرا که داخل باغ است بیرون می اندازد (افراد حقیر و انحصار طلبی که وقتی خود را ار جایگاه یا مقامی جا می زنند٬ پس از جابجا شدن٬ بتدریج در صدد رفع وجود ذیحق بر می آیند)/

۲- درد چکن اؤزو طبیب اوله دئ : درد کشیده خود طبیب می شود (انسان مصیبت دیده در اثر گذشت روزگار خودش همه چیز را درک نموده و صاحب نظر می گردد)/
3- داغ داغه یئتیشمه سین٬ آدام آدامه یئتیشه دئ : کوه به کوه نرسد٬ آدم به آدم خواهد رسید (در مورد نیکی یا بدی انسان ها به یکدیگر که روزی بهم می رسند و تلافی می شود)/

جستاری در ضرب المثلهای ترکی قوچان۷

نشریه اترک.ویژه نامه قوچان شناسی۲.‌

توپلایان : علیرضا جنتی سراب.

حاضیرلایان:آلتین قوچانلی./

حرف ح : حمامه گیه دئ٬ولی گلخن دن (golkhan) پرهیز ایه دئ : دلش می خواهد به حمام برود٬ ولی از گلخن پرهیز می کند (افرادی که طالب چیزی می باشند ولی برای بدست آوردن آن حاضر به تحمل دشواری های آن نیستند) (توضیح.گلخن : در حمام های قدیمی و به اصطلاح خزینه ای که با هیزم آب گرم می شد. محل نگه داری هیزم و محیط سوخت و ساز را گلخن می گفتند. که معمولا زیر زمینی تاریک و شاید کمی ترسناک بوده است/

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان ۶.
نشریه اترک.ویژه نامه قوچان شناسی۲.
توپلایان:علیرضا جنتی سراب٬
حاضیرلایان : آلتین قوچانلی.
حرف ج :
بو سؤزه گؤره بیر شئ یازیلمیب دیر. سؤنگجه اؤزؤم یازه رمن/
حرف چ : چشمنی ( بولاق) کی ائز سویی چیخمه سین ٬او سو توکماغینن چشمه اولمی دئ : چشمه ای که خود جوشان نباشد ٬با آب ریختن چشمه نمی شود (افرادی که خود فعال و درآمد زا نباشند با کمک و بخشش دیگران به جایی نخواهند رسید)/

چیراغ اؤز دور و برینی ایشیق ائتمی دئ : چراغ دور تا دور خودش را روشن نمی کند--- یحتمل منظور گردآورنده چراغ های گرد سوز یا لامپای گذشته می باشد (نزدیکان انسان دانا به دانش و علم او اهمیت چندانی نمی دهند یا علم و دانش انسان دانشمند پیش نزدیکان خودش چندان تأثیری ندارد)/

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان۵

قایناق: اترک قزئتی. نشریه اترک٬ ویژه نامه قوچان شناسی۲.

توپلایان : علیرضا جنتی سراب

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی

حرف ت:

تاممانی یوخ٬دیزی یرتیقه گیله دئ : کسی که خودش شلوار ندارد به کسی که زانوی شلوارش پاره شده٬می خندد (انسان سراپا عیب به عیب کوچک دیگران می خندد)/

طوی تماشاگری گئزینه آسان گله دئ : عروسی به چشم تماشاگر آسان می آید (سختی کار دشوار را کسی که وسط گود هست و با کار درگیر است می فهمد نه کسی که صرفا تماشاگر قضیه است)/ 

دمه لیم کی آشاغیدا گَلَن آتا بابا سوزلری نیشابور شهرینین 7 دانا تورک کندین نن یغیلیب ( خوور شهری ،بو‍ژان و اردوغش 15 کیلومتر نیشابورون دوغوسوندا، بشر آباد، صوما و رشید آباد 8 کیلومتر نیشابورون قوزی دوغوسوندا، باغ شن گَچ 10 کیلو متر نیشابور شهرینین قوزی اینده . ) بتون یازیلار چالیشیلیب خوراسان تورکوسی نن یازیل سین و بعضی ناتانیش کلمه لر خوراسان توکوسونن ، پارانتز ایچینده آذربایجان تورکوسونه چورولوب .

** لازم به ذکر است که ضربالمثل های فوق الذکر از ۷ روستای ترک زبان در اطراف شهر نیشابور جمع آوری شده است .( شهر خوار ، بوژان و اردوغش ۱۵ کیلومتری شرق نیشابور، بشر آباد، صوما و رشید آباد ۸ کیلو متری شمال شرق نیشابور، باغ شن گچ ۱۰کیلومتری شمال نیشابور .) سعی شده تمامی نوشته ها به زبان و لهجه تورکی خوراسانی آورده شود برخی کلمات اصیل تورکی خوراسانی در داخل پارانتز با کلمات تورکی آذربایجانی نوشته شده است .

جستاری در ضرب المثلهای ترکی قوچان ۴.

قایناق : نشریه اترک٬ویژه نامه قوچان شناسی۲ ٬

توپلایان : علیرضا جنتی سراب٬

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی...

حرف پ :

پالچیقه باتن اؤزئ گرک زور وورسون : غرق شده در گل و لای٬ برای بیرون آمدن خودش باید زور بزند(فرد مصیبت دیده ای که نهایتا خودش باید مشکلات خود را حل نماید. هر چند که دیگران با او اظهار همدردی نمایند)/

پیچاق هر نمه تیز (ایتدی) اولسون٬ اؤز دسته سینئ کسمی دئ : چاقو هر قدر هم تیز باشد٬دسته ی خودش را نخواهد برید (انسان هر اندازه شرور و خطرناک هم باشد٬ هیچگاه به خانواده و نزدیکانش صدمه نمی زند)/

پیشیگی الی أته یتیشمی دئ٬ دیدئ آتامی خیرئنه : دست گربه به گوشت نمی رسد می گوید برای خیرات پدرم باشد (در مورد کسانی گفته می شود که وقتی چیزی را بر حسب اتفاق یا مصلحت نمی توانند تصاحب کنند ٬با کمال پررویی اظهار می دارند که از بدست آوردن آن٬ برای خیرات پدرم صرف نظر کردم/

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان۳.

قایناق:نشریه اترک٬ویژه نامه قوچان شناسی۲.

توپلایان:علیرضا جنتی سراب.

حاضیرلایان:آلتین قوچانلی.

حرف ب :
بلینه ارقمچی (arghamchi- اقرمچی) یتیشمی دئ : طناب به دور کمرش نمی رسد (افراد نوکیسه و تازه سرمایه داری که طناب به دور کمر شان نمی رسد)/

باشیمی دگیرماندا آغارتمام (آغارتموام ٬آغارتمب بن) : موهای سرم را در آسیاب سفید نکردم(گوشزد کردن تجربه شخص به دیگران)/

بیر دفه کسیلن٬ ایکی دفه کسیلمی دئ : یکبار ذبح شده دوباره ذبح نمی گردد (فرد یا افرادی که در راستای پرداخت حق یکبار مورد بازخواست قرار می گیرند)/

بو سئزلر (سؤزلر) فاطمیه تاممان اولمی دئ : این حرف ها برای فاطمه تنبان نخواهد شد (این حرفها دردی را درمان نمی کند)/

ضرب المثل های ترکی قوچان (قوچان تورکلرینین آتالار سؤزو)

بخش دوم. با حرف الف. نشریه اترک. ویژه نامه قوچان شناسی ۲.

توپلایان : علیرضا جنتی سراب.

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی./

اشیکینی یئل آچه دئ٬ شمال باغلی دئ (درش را هوا باز می کند و باد می بندد---کسی که هیچ مهمانی وارد خانه اش نمی شود)/

ال الی یو دئ ٬ال دولانئر (توی یئر) اؤزو یویه دئ : دست دست را می شوید و دست هم برمی گردد صورت را می شوید. همیاری انسانها/

ائله قازانه ٬بئله بیر چغندر لازیم دئر : برای چنین دیگی چنین چغندری لازم است (در مورد افراد نابهنجاری که در حوادث و جریانات از پس هم بر می آیند)/

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی

 چهارشنبه ۱۰ تیر ۱۳۹۴  ۱۶:۲۲ altin.ghochanli

عنوان مقاله : جستاری در ضرب المثلهای ترکی قوچان

(قوچان تورکلرینین آتالار سؤزی.توپلایان:علیرضا جنتی سراب.

نمونه ضرب المثل های ترکی در روستای ساراب در ۹کیلومتری قوچان. روستای پدری آقای جنتی.

منبع : نشریه اترک.‌ ویژه نامه قوچان شناسی۲ صفحات ۱۳۰الی ۱۳۴.

شروع با حرف الف :

آتی آتین یانینده باغلیی٬ رنگینی کیته رمه سین٬ هنگینی کیته ره ر : (اسب را کنار اسب ببندی٬ اگر رنگش را نگیرد٬ آهنگش را می گیرد/

خسیس آدامین ایکی جیبی باردو٬ ایکی سی ده یئرتیق دئ: آدم خسیس دو تا جیب دارد و هر دویش پاره است./

آیه دی دئ چیخمه کی من بارمن(بارم) : به ماه می گوید طلوع نکن که من هستم/

قصه ای برای یک ضرب المثل ترکی با لهجه بجنورد

علی اکبر سراج اکبری :

 قصه ای کوچک به زبان فارسی برای ضرب المثلی بزرگ به زبان ترکی با لهجه بجنوردی

توضیح : ویرایش عبارات ترکی در داخل پرانتز توسط نویسنده وبلاگ صورت گرفته است

ضرب المثل : اََیَه دُنیانِه دَنَه گِتَرسِن کَکیلی نِنگ خورَیِه رِی دِه

( ایه ر دونیانئ ده نه گئترسئن که کیلی نئنگ خوره یئ رئ دئ)

ترجمه : اگر دنیا را دانه بردارد. خوراک کبک شن و ماسه هست

ضرب المثل ترکی با لهجه بجنورد با تصویر سازی

علی اکبر سراج اکبری:

آلِّنگدَه یازِلَن پوزِلمَس (آلئنگ ده یازئلن پوزول مس)

 ترجمه: پیشانی نوشت تغییر نمی کند

تصویرسازی ادبی : در هشت سالگی پدر و مادرش مردند. دختری بود با قیافه نه چندان زیبا ولی اطلاق صفت زشت هم بی انصافی بود. برادر سیزده ساله اش از او نگهداری می کرد، وقتی دختر به سن دوازده سالگی رسید، تمام سر انگشتانش پینه بسته بود و می شد گفت تمام مدتی را که بیدار بود فرش می بافت.