چیلله گئجه سی اس ام اس لری

 یئنه پاییز قورتولدو. یئنه چیلله گئجه سی گلدی. بو گئجه نین دب لری تورک میللتینین ان گؤزل دب لریندن ساییلیر. بو گئجه ده تورکی SMS لر له یولداشلاریمیزی یاد ائیله ماق یاخشی اولار! نئچه تورکی SMS چیلله گئجه سی اوچون تاپدیم، دئدیم بورادا یازیم، بلکه نئچه نفر ده سئوگیلیسینه تورکی SMS یوللاماق ایسته ین اولدی !

 بو گئجه آلمیشام چیلله قارپیزی
سالمیشام چایدانا یاشیل یارپیزی
هر زادیم وار فقط یوخدو سئوگیلیم
آللاهیم سن یئتیر ، من سئون قیزی

گول اوزونوز انار کیمی قیرمیزی، گئجه نیز چیلله قارپیزی کیمی شیرین، گولماغینیز پوسته کیمی داواملی و عمرونوز چیلله گئجه سی کیمی اوزون و غملرینیز آونون گونو تکین قیسغه اولسون .

 " روی گل شما، به سرخی انار؛ شب شما به شیرینی هندوانه ؛ لبتان مثل پسته خندان، عمرتان به بلندی چئلله و غم هایتان به کوتاهی روزش باد."

موقوفات خطی ترکی در کتابخانه آستان قدس رضوی

در کتابخانه‌ی کهنسال و 1100 ساله‌ی آستان قدس رضوی، 67 نسخه به زبان ترکی مجموعه‌ی نسخه خطی آن را همراهی می‌کند که باعث غنا و جامعیت زبانی آن‌ها گردیده است.

ﯾﻠﺪﺍ : "ﯾﻠﺪﺍ " ﻭﺍﮊﻩﺍﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ « ﺗﻮﻟﺪ » ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯼ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝﺯﺑﺎﻥ « ﺁﺭﺍﻣﯽ » ﺍﺳﺖ. ﺯﺑﺎﻥ " ﺁﺭﺍﻣﯽ " ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎﯼ ﺭﺍﯾﺞ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎﻭﺭﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻭﺍﮊﻩ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎﻥ ﮐﻪ ﺧﻄﻮﻁ ﺍﻟﻔﺒﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺭﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻩ، ﻭﺍﺭﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ .

واژه چیلله : " چیلله " اسمی است که از فعل " چیلمک " ترکی به معنای (زدنِ پرتابیِ توام با ضربه) ساخته شده است.
در ترکی یای یعنی کمان، چیلله نیز یعنی زه (در اینجا زه کمان) و نیز محل زه برای گذاشتن تیر در موقع انداختن آن، اوخ یعنی تیر (تیرِ کمان). در ترکی به تابستان نیز " یای" (در ترکی خراسان : تموز) گفته می شود از این رو وقتی گفته می شود "یایین چیلله سی  (چیلله زمستان)"، تداعی کننده ی کشیدگی نهایی کمان به هنگام انداختن تیر) یعنی نهایت و اوج کشیدگی شب در اول زمستان یا "چیلله تموز " (چلّه تابستان) که چهل و پنج روز رفته از تابستان است.

دلایل اثبات کننده ریشه شب چیلله است که در فرهنگ ترکان نهفته است. دانستن این مطلب ترک ها را صاحب بلامنازع شب چیلله نمی سازد، بلکه این شب از برای تمام مردمان جهان است که در پی نیکی ها روزها را سپری می کنند و از دژخیم شب ها متنفرند و دوستدارند انسان های آزاده را در شادی های خودشان شریک کنند و پیغامی است برای همه نژاد پرستان که ایران سر زمین کردهای آزاده و ترکهای راستین و لرهای غیور و عربهای غیرتمند و ترکمنها و فارسها و ... است. اگر ریشه سنتی در ملت یا قومی غیر از فارسها جستجو می شود ننگ نیست که جمع کثیری از دانشمندان وطن فروش امثال حمد کسروی بسیج شوند و برای آن یک ریشه فارسی بیابند! اگر چه ریشه ای که در نهایت برای چیلله ساختند (یلدا) از یک واژه سریانی است که باز هم فارسی نیست!

شعر طنز چئلله گئجه سئ : بجنورد- گریوان لهجه سی :

چئلله گئجه سی یئتئشدی یولدن

فامیل لار تئکئل دیلان ســاغلیقدن

ائکی ال نن یئییلن قوزلری پوچاقدن!

خاتئن گئز آستنن باخردی ایـــزاقدن!

(شب چله از راه رسیدند

فامیلها به سلامتی دورهم جمع شدند

دو دستی گردوها را با پوست خوردند

خانم خانه زیرچشمی از دور نگاه کردند)

شرح واژه ترکی بهادر

نویسنده : بهمن رنجبران

شرح واژه های ترکی، مورد استفاده در زبان فارسی و وجه تسمیه آنان 

بَهادُر، از واژه « بَغاتور » (باغاتور) (ترکی )، به معنای قهرمان، دلیر و شجاع که همان « با ـ آتور » مندرج در تاریخ سرّی مغولان است. کلموکها این واژه را « باتْر » تلفظ می کنند. قبیله ای از اویرات ها که هنوز هم وجود دارد، « باتوت » نامیده می شود که جمعِ باتر است. این واژه در لهجه های مختلف ترکی کنونی به صورت « باتور »، « باتِر » و « ماتور » (جغتایی، قرقیزی، قزاق، قازان و باشقیر)، پاتِّر (چوواشی ) « پِتیر » و « مِتّیر » (آلتایی )، در بین اوستیاق های ینی سئی به صورت « باها »، در زبان مجاری به صورت « باتُر »، و در ترکی آناطولی به شکل « بَهادُر » به معنای شجاع به کار برده می شود.

 

آداب شب چیلله در گریوان

اشاره : چیلله یک کلمه تورکی است به معنای نهایت کشیدگی به کنار و این شب به خاطر کشیدگی یعنی طولانی بودن آن بدین صورت نامگذاری شده است.

قدیمها با رسیدن چله شور و شوقی بسیار متفاوتتر از امروز در بین مردم پدید می آمد این روز در ایران و بخصوص در میان ترکان روز خاصی قلمداد میشود نوشتن چند سطر از شنیده ها و دیده های خودم در مورد رسومات منطقه گریوان واقع در بخش مرکزی بجنورد شاید کم باشد اما قطعا خاطراتی را برای قدیمی ها زنده خواهد کرد.

 

اهرین چبلله دب لری : آداب ترکان اهر در شب چله  

آداب مردم اهر در شب چله به نوشته سید ابوالقاسم انجوی شیرازی و ترجمه به ترکی توسط علیرضا ذیحق :

اهرده چیلله گئجه‌سی قوغون قارپیز یئمک اونودولماز و عمل‌لری کئچن‌لرده نار، آلما و پرتقال‌دا اونا آرتیریب شامی یئدیک دن سونرا کورسونون اوزه‌رینه سوفره آچیب قوغون قارپیزی مئجمه‌ئی‌ده گتیریب سوفره‌یه قویارلار. ائوین آغ ساققالی بیچاقی أله آلیب «بسم‌الله الرحمن الرحیم»دئیه‌ر و باشلایار قوغون قارپیزلاری دیلیم- دیلیم کسیب هره‌نین پایینی وئرمه‌یه. آمما یئمک دن قاباق، دوعا اوخونار وهامی لیقلا آمین دئیه‌رلر. دوعا لاریندا بئله دیئله‌رلر:«آللاه بیزیم شهریمیزه و مملکتی‌میزه برکت وئر. قاباغا گلن باهاری یاغیشلی ائله. بو شلولارین بورجون یئتیر و بیزیم عائله میزی بوتون یئرگوی بلاسیندان محفوظ ائله. کسبی میزه رونق وئریب ایشی میزه برکت سال» دوعادان سورا یئمه‌یه باشلاییب گئجه نی دئییب گولوب ا‌ی‌له‌نرلر.

چیلله و یلدا

او یئره جن کی بیلیره م، "یلدا" سؤزجوکی سریانی دیلیندن دیر. سریانی دیلی قدیم سامی دیللریندن سایلیر. "ولد" "میلاد" سوزلری عرب دیل لریندن اولسا "یلد" "یلدا" سریانی دیلیندن دیر. سامی دیللرینده "ی" "و" بیر بیرینه چئوریلیر.
مسیح حضرتلری قیشین ایلک گونلرینده آنادان اولماقی بللی دیر. روایتلر فرقلیدیر، سریانی دیلینده بیلیندیرلیر کی مسیح حضرتلری آنادان اولان گئجه یه یلدا دئیلیردی : میلاد گئجه سی.

نمایشگاه چیلله گئجسی در اورمیه با هدف آشنایی با فرهنگ اصیل مردم آذربایجان برگزار می شود

نمایشگاه شب چئلله با هدف ارائه اقلام شب یلدا با تخفیق ویژه و آشنایی با فرهنگ های مردم آذربایجان در چیلله گجسی از (۲۸آذر) به مدت سه روز در اورمیه برگزار می شود.

 

زنجان تورک لری :

ائل اوغلو اویاقدیر، میلیتینه دایاقدیر 

من تورکم آذری یوخ 

هارای هارای من تورکم 

تورکی منیم دیلیمدی 

برابری حقوقی 4 زبان رسمی در سوئیس

یازار: تـئهران تورکلری 

سویس یک کشور پلورالیستی [کثرت گرا] است. اصلی ترین عنصر هویت سویسی نه یک زبانِ واحد ملی، نه یک فرهنگ واحد و نه یک ملیت خاص می باشد، بلکه مجموعه‌ای از جوامع مختلف اتنیکی، فرهنگی و زبانی و دینی می باشد.

یازار : (ائلچی بئی)

کتاب درسی اول ابتدائی - زبان مادری - جمهوری آذربایجان

وزارت آموزش و پرورش جمهوری آذربایجان

کتاب درسی مقطع اول ابتدائی، با عنوان زبان مادری ( Ana dili 1 ) ؛ کتاب درسی مقطع اول تحصیلی برای آموزش خواندن و نوشتن زبان ترکی آذربایجانی می باشد که از سوی وزارت آموزش و پرورش کشور جمهوری آذربایجان برای مدارس حاضر شده است.

حق تکثیر : در سال 2010 توسط انتشارات چاشی اوغلو انتشار یافته است .

می توانید از لینک موجود دانلود نمایید  : اینجا

به آتش کشیدن کتابهاى ترکى

یاندیریلان کیتابلار- کتابهاى سوزانده شده

به آتش کشیدن کتابهاى ترکى

(نقل به مضمون از کتاب "تاریخ زبان و لهجه هاى ترکى"٫ دکتر جواد هئیت)