قاشقایی لار، یورتسوز یورت سئونلر

ایسا ائیمیر دوغانلی (عیسی رحمانی)، قاشقایی یازاری :

ایران اونلارجا بودوندن (قوهومدان) اولوشان، نئچه دیلده دانیشان، اویغارلیق باخیشین دان گؤی قورشاغینا بنزر، بویاقلی بیر اؤلکه دیر.

آسیانین بو بؤلگه سینده، بوتون تاریخ بویو یاشایان بیتیشکن دیللی لر (التصاقی زبان ها)، مینلر ایل تورپاقلارینا جان، دامارلارینا قان قاتیب، تؤره نیب، تؤره لدیبلر.

تورکلرین بو تورپاغلارا قاتدیغلاری سون دگیشیملر، ایسلامدان سونرا یئنی بیر بویوتدا، اوروپانین اوره گینده کی اؤلکه لری ده ائدگی له یه رک، بوتون آسیا ایلا اوروپانین تاریخینی یئنی بیر آشاما ایلا قارشیلاشتیردی.

امیر علیشیر نوائی شاعر، ادیب، سیاستمدار و دانشمندی است که در عرصه سیاست یکی از نخبگان امور وزارتی ای

دکتر محمد رضا کریمی باغبان

چکیده: امیر علیشیر نوائی شاعر، ادیب، سیاستمدار و دانشمندی است که در عرصه سیاست یکی از نخبگان امور وزارتی ایران و در سلک امیرانی چون خواجه نظام­الملک، رشیدالدین فضل­اله همدانی، بشمار می­آید که بالغ بر 400 بنای تاریخی از خود به یادگار نهاده، در عرصه­ی ادبیات نیز بر زیبایی­ها و توانمندی­های ادبیات فارسی واقف است و بر مجموعه­ی ادبیات تسلط دارد. نوائی حدود 30 اثر به دو زبان ترکی و فارسی نوشته است.

گذری کوتاه بر زندگی بابک خرمدین:

بابک فرزند مرداس (یکی از معنی مرداس، مرد آسمانی و دربرخی منابع هم نام پدر ایشون عبدالله ذکر شده است ) در منطقه آزربایجان زاده شده او کسی بود که به مدت 22 سال با خلفای عباسی جنگید و اجازه نداد که پای آنها به ازربایجان باز شود و قریب به 33 هزار نفر از متجاوزان به ازربایجان را از پای در اورد سرانجام با خیانت افشین، اعراب بر خرمدینان ازربایجانی چیرگی یافتند. و او را به سامرا نزد خلیفه بردند. خلیفه معتصم دستور داد تا بابک را سوار بر فیل کرده و در شهر بگردانند و در روز پنجشنبه دوم صفر سال ۲۲۳با بودن امان نام های که به او داده بودند به دستور خلیفه او را تکه تکه کرده و کشتند.

تاکید نادرشاه به دفعات بر تورک و تورکمان بودن خود

اشاره : در منابع فارسی بین ترکمن، تورکمن و ترکان آزربایجانی تورکمان، فرق گذاشته نمی شود و نتیجتا ایلات و دولت های ترک آزربایجانی مانند آق قویونلو، قاراقویونلو، صفوی، و قاجار به خطا ترکمن نامیده می شوند. این منابع فارسی، به خطا ایل قزلباش افشار و در نتیجه دولت افشاری را نیز دولتی ترکمن توصیف می کنند. در حالی که ایل افشار، جزء ایلات آزربایجانی تورکمان، یعنی قزلباش بوده و غیر از ایل آوشار سنی مذهب منسوب به خلق ترکمن است.

ایل جلایر خراسان

طوایف جلایر از اقوام مشهوری هستند که در عصر مغول همراه با سپاه چنگیزخان  وارد خراسان شده‌اند و در منطقة مرزی به خصوص کلات سکنی گزیده‌اند.

طوایف جلایر از دوره مغول تا دوره پهلوی در منطقة کلات جزء خانواده‌های با نفوذ و از حکام محلی  محسوب می‌شوند که از دورة صفویه تا قاجار خدماتی را انجام داده‌اند. یکی از بزرگان جلایر که در دورة نادرشاه خدمات ارزنده‌ای انجام داده طهماسب خان جلایر (وکیل الدوله) می‌باشد. طهماسب خان در جنگ نادر با عثمانی‌ها در میاندوآب و ارومیه و افاغنه هرات با فرماندهی قسمتی از سپاه نادر با شهامت و شجاعت با دشمن نبرد دلیرانه نمود که به پیروزی سپاه نادر انجامید و به پاس این خدمت از طرف نادر به دریافت لقب خانی و فرمان حکمرانی راز و قوش خانه سرافراز شد. همچنین در دورة افشاریه یلنگ توشخان جلایراز افراد مورد اعتماد نادرشاه افشار بوده است که کار اختفای جواهرات سلطنتی نادرشاه را در کلات بر عهده داشته است. از حکام محلی کلات از خاندان جلایر می‌توان به فتح علی خان (فتح الملک) اشاره نمود

گردآوری :  آتاتیمور

(تصویری قدیمی از دورنمای روستای گریوان که توسط عکاس مخصوص ناصرالدین شاه گرفته شده است و در آرشیو اداره پست بجنورد نگهداری می شود)

نویسنده : دکتر هادی گریوانی

ویراستار : اسماعیل سالاریان

اشاره : این مقاله در سال 1389 توسط دکتر هادی گریوانی نگارش یافته است و برای اولین بار پس از ویرایش  در وبلاگ " زبان و ادبیات ترکان خراسان " منتشر می شود.

گریوان روستایی در بخش مرکزی و جنوب بجنورد و در خراسان شمالی واقع است. تاریخ گریوان را به سه دوره می توان تقسیم کرد: دوران باستان، دوران پس از اسلام آوردن مردمان بومی و ساکن در محل و گریوان در چند صد سال اخیر.

 

با ترکان رامیان آشنا شویم 

اشاره : به غیر از مناطق ترک نشین خراسان، ساکنان برخی از شهرستانها، بخش ها، دهستان ها و روستاهای استان گلستان و سمنان نیز از ترکان خراسان هستند که در این پست به معرفی ترکان رامیان و نمونه صنایع دستی سنتی آنها خواهیم پرداخت.

معرفی شهرستان رامیان :

شهرستان رامیان از نظر طبیعی به دو قسمت جلگه ای و کوهستانی تقسیم می شود،  رامیان، دلند و خان ببین از شهرهای این شهرستان است و در آخرین سر شماری جمعیتی بالغ بر 85324 نفر و وسعتی در حدود 73/780 کیلومتر مربع دارد. این شهرستان در فاصله 75 کیلومتری از مرکز استان واقع گردیده و  دارای جنگل های غنی و چشم اندازهای زیبا است.مردمان این شهرستان اکثرا از ترک های قارا اؤیلو (گرایلی) خراسان هستند.

ترک هاى گرایلى و قرایى در خراسان

یازان  : مئهران باهارلی 

معنای " گیراى " و یا " گراى " : " گیراى " و یا " گراى " که در زبان ترکى به شکل اسم مذکر بکار می رود در زبان مغولى به معنى " لایق " و " مناسب " و " شایسته " است. ریشه آن شکل تصغیرى کلمه " کر " ترکى به شکل " کر+ئى " است. همچنین " گئراى  " که آن هم نام مذکر است در ترکى به معنى " آبى روشن " و یا " آبى آسمانى" است. اشکال مختلف این نام به صورت " کئرئى "٫ " کیرئى "٫ " کیراى "٫ و " گیراى " در نام هاى طوائف مختلف خلق هاى ترکى آزربایجانی٫ ترکمن٫ باشقیرد٫ قزاق ٫ همچنین بوره ت و مغول (با پسوند تصغیرى ت به شکل " کئرئ+یت= قریت "٫ " قارائیت ") دیده مى شود. گیراى لقب خان هاى تاتار کریمه و داغستان و یا شاهزادگان منسوب به خان هاى شبه جزیره کریمه (در ساحل شمالى دریاى سیاه٫ واقع در اوکراین ) هم بوده است. این منطقه موطن ترک هاى یهودى موسوم به قاراییت و یا قاراییم نیز هست که محتملا با طوائف گرایلى- قارایى پیوندهایى دارند. ( بسیارى٫ قاراییت - قاراییم ها را از اخلاف ترکهاى خزر شمرده اند)

 

وضعیت خراسان در زمان ساسانیان :

خراسان بزرگ قبل از ورود آریایی ها سرزمین ترکان سکا و هون ها بود و پس از وارد شدن آریایی ها نیز باز هم قدرت خود را با ترکهای داهه(آشکانیان) حفظ کرد.

ترکان اشکانی تلاش بسیاری برای بهبودی خراسان انجام دادند، اما پس از حمله ساسانیان تمام این تلاش ها به نابودی کشیده شد.

وضعیت خراسان در زمان ساسانیان با تمام مناطق دیگر ایران تفاوت داشت. در خراسان ترک های اغوز حکومت می کردند و مناطق مرزی با حکومت ساسانی داشتند، به گونه ای که از سوی شمال غرب به گرگان ختم میشد و از سمت جنوب تا نزدیکی سبزوار و توس می رسید

 

یازان :دوکتورخانیم اولکر اوجقار ( Ulker Ucqar )

افشار تورکلری و تورکجه نین افشار دئییمینده بیر شعر

کاشغرلی ماحمود (11-جی یوز اییلیک) ایله فخرالدین موبارک شاه (13-جو یوز ایللیک) افشار بویونون آدینی « آفشار » شکلینده قئیده آلمیشلار، رشید الدین فضل الله (14-جو یوز ایللیک) ایله قاضی برهان الددین (17جی یوز ایللیک) ایسه « آوشار » شکلینده. آنادولودا اوزون سوره ایکی شکیلده ده گؤرونوب سون زامانلاردا آوشار کیمی تثبیت اولان بو آد ایراندا 15-جی یوز ایللیکدن بویانا تمامیله افشار یا آفشار کیمی قئیده آلینمیشدیر.

معرفی استاد تقی خسروی :

استاد تقی خسروی با تخلص" آرچه " متولد1341 روستای شغل آباد (صدو ) از توابع شهرستان قوچان در خراسان رضوی، شاعر ترک خراسانی و عارف و نوازنده دوتار هستند و اشعارترکی سروده ایشان غالباً به سبک ترکی خراسانی است. فعالیت هایی که ایشان انجام می دهند، تعمق و غور در سرودهای مختوم قلی، نباتی، فضولی و اشعار روایتی خراسان و تصیح دست نوشته این گونه اشعار است. کتاب روایتی، شعری "یوسف و ذلیخا" را نیز در دست اقدام دارند .

 

پرتره نادیرشاه آوشار-توسط هنرمند آذربایجانی 

منبع : سایت ترک های خراسان

ایل تیموری خراسان

ایل تیموری خراسان از بازماندگان اولاد امیر تیمور گورکانی و از اقوام ترک هستند.

طوایف ایل تیموری در خراسان

طوایف ایل تیموری در خراسان عبارتند از: کلالی, یعقوب خانی, بربر, کریم دادی, بهادری ده خانه, شاهی خانه, علی میرزایی, سرنوزی, فاضلی, شیخی، سالاری, سلجوقی, کلانتری, طلفی, وافری, مادرویشی, بروتی, ده برادر, قلعه گاهی, سنگچولی, علی خواجه، میرزا دوستی, روتی که هم اکنون در شهرستان های مشهد, تربت جام، جنت آباد, باخزر, خواف, سنگان خواف و تعدادی هم در تهران زندگی می کنند.

 

خوراسان باخشی لاری و اونلارین اوخودوقلاری

 

اٶنسٶز : دوغرودان ” باخشی ” نه دئمکدیر؟ اونونلا آذربایجان ” آشیق ” صنعتینده نه فرقلر وار؟ اوخشارلیقلاری ندیر؟ ایندی ـ ” باخشی “ـ نی نئجه و هانسی قایناقلاردان دینلمک اولار؟ ” باخشی ” اوخودوقلارینی هانسی قایناقدان الده ائدیر (فولکلوردان یوخسا شاعیرلرین سؤیلریندن؟) و … بونلارا گؤره بیر آز بیلگی وئره بیلسم چوخ یاخشی اولار. من بو باره­ ده اوخویوب یا ائشیتدیک ­لریمی یازیرام.

سرداران بزرگ نادر شاه افشار :

در خراسان بزرگ ایل های بزرگی از ترک تباران وجود دارد و اینان هسته اصلی حکومت ترک خراسانی افشاریان را تشکیل می دادند، به گونه ای که در پی حمله افغان ها به ایالت خراسان، صفی خان بغایری در گرجستان به سر می برد و نادر شاه که در خراسان بود، برای حفظ منطقه نامه ای به وی نوشت تا هر چه سریعتر برای حفظ جان و مال و ناموس به خراسان باز گردد. نام این سرداران به شرح زیر است :