آنا مثللری تورک دیلینده

۱ - آروادین،(خاتین، قادین) عصمتی ، ارین عزتی  پاکدامنی زن موجب سربلندی مرد است . 

۲ - آرواد وار ائو تیکه ر ، آرواد وار ائو ییخار  زنی خانه را آباد می کند و زنی خانه را ویران می کند . 

۳ - آروادین قوهومو شیرین اولار  فامیل زن برای مرد شیرین است . 

۴ - آرواد نه بیلیر داغدا بوراندیر ، ائوده اوتوروب حکمو رواندیر  زن نمی داند که در کوه طوفان است ، در خانه نشسته و امر می کند . منظور زن مشکل نان در آوردن را نمی داند . ( این ضرب المثل مربوط به زمانی است که زن خانه نشین بوده )

بیر گؤزل باخیش

یازار :  گرگرلی آراز

شنبه 14 شهریور 1394 ، 13:11:34

ایلک گره ک آتابابالار سوزون سئچیب آرایب آختاراسان گوره سیز هانسی ریشه سی هانسی دیلده دیر ایشکالی یوخدو ایه ر بیر مثل فارس دیلینده دیر یاخوت عرب دیلینده اونو مهارتجه دوندرمک لازیمدی اوز دیلیمیزه گوزلجه ایشله دک امما ایندی بو زمانه ده اوشاق دیلیله دئسک گوزل دوشور اونون ریشه سین تاپیلا یاداکی بیر مطلبه ربط وئرمک لازیم اولسا ربط وئره ک اونو بیان ائیله یک ........بیر آناق

قیزین دویمه ین آنا-سونرا دیزین دویر 

تربییه چوخ گوزلدیر 

تربییه چوخ ماراقدیر 

ازل گوندن دئیبلر 

هر ایگیده یاراقدیر

ائل اوچون ییغلایان گوزوندن اولور : آنکه برای ایل و طایفه و قومش گریه کند، از چشم معیوب می شود. منظور آنست در راه ایل و طایفه فداکاری کردن خوب است ولی هر کس که در این راه تلاش کند در مقابل آن نوش و روی خوش که نشان نمی دهند، نیش هم می زنند.

ائل دللی سینی آتماز : ایل و طایفه و قوم دیوانه خود را نمی راند. منظور از دلی جوانمرد و قهرمان نیز هست یعنی آنکه هر قوم از قهرمانان خود حمایت می کند.

ائل کئچان و سئل باسان یئردن حذر ائله : از محلی که گذرگاه لشکر یا ایل و یا سیل است حذر کن، چون گذر هر یک از آنها در مسیر خود نا بهنگام و غیر منتظره و خطرناک است.

ائل گوجو، سئل گوجو : قدرت مردم مانند قدرت سیل است بعبارت دیگر، دست خدا با مردم است، این مثل اهمیت همکاری و کار جمعی را می رساند، در زمینه نیرومندی کار جمعی بیان می‌شود.

ائل لینه یانان کؤل اولماز : کسی که در راه ایل و تبار و فرهنگ و زبان مادری خود بسوزد خاکستر نمی شود.

شتر و ضرب المثل های شتری

در میان حیوانات اهلی و حلال گوشت، شتر حیوانی است که ویژگی های و امتیازات خاصی دارد. از جمله آنها :

    اولا، این حیوان معروف است به کشتی بیابان ها. یعنی این حیوان در بیابانها کار آئی دارد و می تواند روزهای متوالی بدون اینکه نیاز جدی به اب داشته باشد راه بسپارد!

    دوم، می تواند از خارها و علف هائی که دیگر حیوانات اهلی نمی توانند بخورند شکم خود را سیر کند!

    سوم این حیوان در صحرا و بیابان های طوفانی از پیش روی باز نمی ماند. بینی این حیوان بهم می اید و مانع  ورود گرد و خاک به حلقش می شود.

 

گؤزگیه باخان، اؤزگیه باخمس :  

یک ضرب المثل ترکی خراسانی : گؤزگیه باخان، اؤزگیه باخمس : کسی که به آینه نگاه کند. به دیگری نگاه نمی کند. این ضزب المثل چند تا مفهوم می تونه داشته باشد. یکی اینکه وقتی عیب های خود را در آیینه ببینیم، دیگر به عیب های دیگران به دیده منفی نگاه نمی کنیم.

ضرب المثل های ترکی نیشابور 

توپلایان : جمع آوری شده توسط : اسلام مصطفوی

ضرب المثل هایی که در زیر می آید طی یک کار میدانی فلکلور در فروردین ماه سال ۱۳۸۹ در بین روستا های ترک زبان خراسانی انجام شده است ضربالمثل های زیر از ۷ روستای ترک زبان در اطراف شهر نیشابور جمع آوری شده است. ( شهر خوار، بوژان و اردوغش ۱۵ کیلومتری شرق نیشابور، بشر آباد، صوما و رشید آباد ۸ کیلو متری شمال شرق نیشابور، باغ شن گچ ۱۰ کیلومتری شمال نیشابور.) سعی شده تمامی نوشته ها به زبان و لهجه ترکی خراسانی آورده شود.

خوراسان تورکلرینین آتا سٶزلریندن

یازار : دکتر سلطان تولوع

    آشاغیداکی آتالارسوزلر پروفسورکرهارددورفرین (تورک قازانبدان ) خوراسان تورکچه سی آتا سٶزلری مقاله سیندن (اتکده یازیلان قایناق دان) آلینمیش و سایین دکتر خانیم سلطان طلوع طرفیندن بعضی لرینین سٶز چئویریسی یا دا تورکیه ده کی قاراشیلیغی وئریلمیش و درگیمیزه گوندریلمیشدیر. بوردا بوتون بونلارا سایین علیرضا صرافی جنابلاری آذربایجان تورکچه سینده کی قارشیلیقلاری یا دا سٶزلر چئویریسی وئریلمیشدیر و منده لاتین الیفباسین دان عرب الیقباسینا چئورمیشم.

خاطیره لر : سامان سنین دئییل، سامانلیق کی سنین دیر 

آتالار سؤزو : سامان خلق کی دی، سامانخانه کی اؤزونکی دی اوغول جان (سامان سنین دئییل، سامانلیق کی سنین دیر) : اگر گاه مال مردم است کاهدان کی مال خودت می باشد.  

خاطیره لر : توی دا اوتورمیشدیق، بیر جوان بوشقابی دولدوردو و یئدی و ایکینجی کره بوشقابی دولدوراندا یانیمیزداکی قوجا کیشی دئدی : سامان خلق کی دی، سامانخانه کی اؤزونکی دی اوغول جان . فارس اولمیش ( و یا فارس سازی شده) جوان، قوجانین آتا سؤزوندن بیر شئی آنلامادی و منه باخدی. منده یواش گولاغینا دئدیم : گفت کاه مال مردم است، کاهدان که مال خودت است پسرجان. یعنی چه؟ یعنی زیاد می خوری مواظب شکمت باش.

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان۸.

نشریه اترک ویژه نامه قوچان شناسی۲.

توپلایان : علیرضا جنتی سراب.

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی.

حرف دال :
1- داغدن گلن ٬باغده کینی چیخارته دئ : کسی که از پشت کوه آمده است آنرا که داخل باغ است بیرون می اندازد (افراد حقیر و انحصار طلبی که وقتی خود را ار جایگاه یا مقامی جا می زنند٬ پس از جابجا شدن٬ بتدریج در صدد رفع وجود ذیحق بر می آیند)/

۲- درد چکن اؤزو طبیب اوله دئ : درد کشیده خود طبیب می شود (انسان مصیبت دیده در اثر گذشت روزگار خودش همه چیز را درک نموده و صاحب نظر می گردد)/
3- داغ داغه یئتیشمه سین٬ آدام آدامه یئتیشه دئ : کوه به کوه نرسد٬ آدم به آدم خواهد رسید (در مورد نیکی یا بدی انسان ها به یکدیگر که روزی بهم می رسند و تلافی می شود)/

جستاری در ضرب المثلهای ترکی قوچان۷

نشریه اترک.ویژه نامه قوچان شناسی۲.‌

توپلایان : علیرضا جنتی سراب.

حاضیرلایان:آلتین قوچانلی./

حرف ح : حمامه گیه دئ٬ولی گلخن دن (golkhan) پرهیز ایه دئ : دلش می خواهد به حمام برود٬ ولی از گلخن پرهیز می کند (افرادی که طالب چیزی می باشند ولی برای بدست آوردن آن حاضر به تحمل دشواری های آن نیستند) (توضیح.گلخن : در حمام های قدیمی و به اصطلاح خزینه ای که با هیزم آب گرم می شد. محل نگه داری هیزم و محیط سوخت و ساز را گلخن می گفتند. که معمولا زیر زمینی تاریک و شاید کمی ترسناک بوده است/

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان ۶.
نشریه اترک.ویژه نامه قوچان شناسی۲.
توپلایان:علیرضا جنتی سراب٬
حاضیرلایان : آلتین قوچانلی.
حرف ج :
بو سؤزه گؤره بیر شئ یازیلمیب دیر. سؤنگجه اؤزؤم یازه رمن/
حرف چ : چشمنی ( بولاق) کی ائز سویی چیخمه سین ٬او سو توکماغینن چشمه اولمی دئ : چشمه ای که خود جوشان نباشد ٬با آب ریختن چشمه نمی شود (افرادی که خود فعال و درآمد زا نباشند با کمک و بخشش دیگران به جایی نخواهند رسید)/

چیراغ اؤز دور و برینی ایشیق ائتمی دئ : چراغ دور تا دور خودش را روشن نمی کند--- یحتمل منظور گردآورنده چراغ های گرد سوز یا لامپای گذشته می باشد (نزدیکان انسان دانا به دانش و علم او اهمیت چندانی نمی دهند یا علم و دانش انسان دانشمند پیش نزدیکان خودش چندان تأثیری ندارد)/

جستاری در ضرب المثل های ترکی قوچان۵

قایناق: اترک قزئتی. نشریه اترک٬ ویژه نامه قوچان شناسی۲.

توپلایان : علیرضا جنتی سراب

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی

حرف ت:

تاممانی یوخ٬دیزی یرتیقه گیله دئ : کسی که خودش شلوار ندارد به کسی که زانوی شلوارش پاره شده٬می خندد (انسان سراپا عیب به عیب کوچک دیگران می خندد)/

طوی تماشاگری گئزینه آسان گله دئ : عروسی به چشم تماشاگر آسان می آید (سختی کار دشوار را کسی که وسط گود هست و با کار درگیر است می فهمد نه کسی که صرفا تماشاگر قضیه است)/ 

دمه لیم کی آشاغیدا گَلَن آتا بابا سوزلری نیشابور شهرینین 7 دانا تورک کندین نن یغیلیب ( خوور شهری ،بو‍ژان و اردوغش 15 کیلومتر نیشابورون دوغوسوندا، بشر آباد، صوما و رشید آباد 8 کیلومتر نیشابورون قوزی دوغوسوندا، باغ شن گَچ 10 کیلو متر نیشابور شهرینین قوزی اینده . ) بتون یازیلار چالیشیلیب خوراسان تورکوسی نن یازیل سین و بعضی ناتانیش کلمه لر خوراسان توکوسونن ، پارانتز ایچینده آذربایجان تورکوسونه چورولوب .

** لازم به ذکر است که ضربالمثل های فوق الذکر از ۷ روستای ترک زبان در اطراف شهر نیشابور جمع آوری شده است .( شهر خوار ، بوژان و اردوغش ۱۵ کیلومتری شرق نیشابور، بشر آباد، صوما و رشید آباد ۸ کیلو متری شمال شرق نیشابور، باغ شن گچ ۱۰کیلومتری شمال نیشابور .) سعی شده تمامی نوشته ها به زبان و لهجه تورکی خوراسانی آورده شود برخی کلمات اصیل تورکی خوراسانی در داخل پارانتز با کلمات تورکی آذربایجانی نوشته شده است .

جستاری در ضرب المثلهای ترکی قوچان ۴.

قایناق : نشریه اترک٬ویژه نامه قوچان شناسی۲ ٬

توپلایان : علیرضا جنتی سراب٬

حاضیرلایان : آلتین قوچانلی...

حرف پ :

پالچیقه باتن اؤزئ گرک زور وورسون : غرق شده در گل و لای٬ برای بیرون آمدن خودش باید زور بزند(فرد مصیبت دیده ای که نهایتا خودش باید مشکلات خود را حل نماید. هر چند که دیگران با او اظهار همدردی نمایند)/

پیچاق هر نمه تیز (ایتدی) اولسون٬ اؤز دسته سینئ کسمی دئ : چاقو هر قدر هم تیز باشد٬دسته ی خودش را نخواهد برید (انسان هر اندازه شرور و خطرناک هم باشد٬ هیچگاه به خانواده و نزدیکانش صدمه نمی زند)/

پیشیگی الی أته یتیشمی دئ٬ دیدئ آتامی خیرئنه : دست گربه به گوشت نمی رسد می گوید برای خیرات پدرم باشد (در مورد کسانی گفته می شود که وقتی چیزی را بر حسب اتفاق یا مصلحت نمی توانند تصاحب کنند ٬با کمال پررویی اظهار می دارند که از بدست آوردن آن٬ برای خیرات پدرم صرف نظر کردم/