تعریفی گلین، جئرئددلی اولیه : عروس تعریفی سر به هوا از آب در می آید.

این مثل ترکی خراسانی را در باره کسی می گویند که بر خلاف خوش گوئی ها و تعاریفی که از او شده رفتار نا پسندی را انجام می دهد.

این ضرب المثل ترکی خراسان به لهجه بجنوردی اینگونه هم بیان می شود : " تعریفی گلین جئرئددک ایشدن چخیه " به فارسی می شود " عروس تعریفی گوزوک از کار در می آید.

این مثل در باره افرادی بکار برده می شود که خیلی از او تعریف می کنند، اما در عمل آن شخص کاری را انجام می دهد که باعث خیط و یا خراب کاری می شود.

ریشوه ایمام حسینین باشین کسدی :

رشوه باعث شهادت امام حسین (ع) شد.

این مثل ترکی خراسان اثر سوء رشوه را بیان می دارد.

منبع : تمثیل و مثل ترکی خراسانی نوشته اسماعیل سالاریان چاپ 1395

 توضیح : این کتاب حاوی تقریبا 1800 ضرب المثل ترکی خراسانی ایست و توضیحاتی کاملی در مورد هر کدام از مثل ها بفارسی داده شده هست. متن ترکی مثل ها با الفبای عربی و لاتین ترکی آوانگاری شده است. مثل ها به فارسی ترجمه شده توضیحاتی کاملی در مورد استفاده هر کدام از مثل ها بفارسی داده شده هست.

 - کتاب درخواستی شما در سراسر ایران و جهان با پست ارسال می شود. برای این منظور در لینک های زیر پیام بگذارید

salariyan.blogfa.com

 salariyan@yahoo.com

http://salariyan.arzublog.com

 تلفن پیامک و تلگرام : 09159766066

قتیل آتی، دئییرمانچی ائششه یی : مثل اسب عاشورا و الاغ آسیابان.

کاربرد این مثل در مواردی است که از کسی که مظلوم است فقط بهره برداری بی مزد و بی منت بکنند و اصلاً در فکر این نباشند که آن فرد هم خرج زندگی و زن و بچه دارد و باید مزدی به او داده شود.

اسبی را که در روز عاشورا برای استفادة تعزیه خوانان می آورند، هرکسی که برسد از بزرگ و کوچک سوارش می شود و اصلاً کسی به فکر و آب و کاه و جو او نیست.

در آسیاب های قدیمی گاهی یک الاغ نگه می داشتند تا چنانچه کسی بار گندمی در خانه داشت که بخاطر سنگینی و نداشتن حیوان بار بر، نمی توانست آنرا به آسیاب برساند این الاغ را برده و بارش را به آسیاب و آردش را به خانه برساند، این الاغ حیوان هم از جمله حیواناتی بود که مظلوم واقع می شد و هرکس فقط در فکر بردن و آوردن بار خودش بود و کسی در بند و فکر گرسنگی و تشنگی آن حیوان نبود.

منبع : تمثیل و مثل ترکی خراسانی نوشته اسماعیل سالاریان چاپ 1395

ایلانین یار پیزدان (پونه دن) آجیغی گله ر اودا همشه اونا راست گله ر

خوراسان تورکچه سینده : ایلان پئنه ده دن (یارپیزدان) یامانی گلیر یالاغین (یوواسین) آغزینده گورریر : مار از پونه خوشش نمی آید پونه هم جلوب لانه مار می روید. منظور، بعضی وقت ها کارها برعکس می شود. این مثل در صورتی زده می شود که شخصی از کسی بدش بیاید و برخلاف خواسته ی وی شخص منفور چپ و راست بر او نزدیک می شود.

آذربایجان تورکچه سینده : ایلانین یار پیزدان آجیغی گله ر اودا همشه اونا راست گله ر :

آذربایجان تورکجه سینده چوخ ائشیدیلن بیر مثل وار"ایلانین یارپیزدان آجیغی گله ر اودا همشه اونا راست گله ر" بو مثل یانلیشجاسینا فارسجایادا گیریش ائتمیشدیر"مار از پونه بدش میاد در خونش سبز میشه" آنجاق بو یارپیز سوزو اصلینده یاربوزدور(یاربوز ایلان یئیه ن بیر حیوانین آدی دیر،بو مثل دیوان الغات الترک ده بئله گلیب “ یلان یربزدن قَجار، قَنجابَرسا یَربُز اُترو گلُر”

جمشید گریوانی :

از جوانی پرسیدند بدترین دردها چیست؟
گفت : درد دندان و داشتن زن بد.
پیری این مطلب را شنید و گفت :
دندان را می توان کشید و زن را می توان طلاق داد.
بدترین دردها درد چشم و داشتن فرزند بد است.
نه چشم را می توان جدا کرد و نه نسبت فرزند را می توان منکر شد.
بیایید فرزندان خوبی برای والدینمون باشیم.

اسماعیل سالاریان :
اما در بین ترک های خراسان مثل ترکی هست :
چاغانینگ پیسی اودلی کئ نه ی دی : فرزند بد پیراهن آتشین است. منظور مثل از پیراهن آتشین این است که نه می توانی بپوشی و نه می توانی دورش اندازید

قوردون سلامی طمع سیز اولماز :

qurdun səlamı təməsiz olmaz

یک مثل ترکی می گوید : سلام گرگ بی‌طمع نیست. منظور برخی ‌از پیام‌های تبریک، به ‌سان سلام گرگ هستند که بی‌طمع نیست، زیرا به جرأت می‌توان ادعا کرد، تبریک در این سطح‌ گاه راهی برای تغییر رنگ و یا لاپوشانی حقایقی از طرف تبریک گوینده به شمار می‌آید.

 

 با سلام. با همت و تلاش اعضای محترم گروه ملایجردی ها در تلگرام مجموعه ی کنایات و ضرب المثل های ترکی جوین که توسط استاد علی اکبر ملایجردی گرد آوری شده بود رو به تکمیل است.

از زحمات بی دریغ تک تک اعضای محترم و گرامی این گروه به ویژه مدیریت آن،استاد علی ملایجردی کمال تشکر را دارم.

توضیح : مثل های زیر با الفبای عربی ترکی توسط نویسنده وبلاگ فونتیک نگاری شده است

کنایات و ضرب المثل های ترکی جوین سری الف

ال - ایاق اتماق : (Alo ayagh atmagh) : عجله کردن

ال اگری : (Al agre) : دزد یا دست کج

اشاره : یک ضزب المثل ترکی می گوید :

دوعانی بیز ائله دیک، قار یاغدی قره داغه :

duanıbiz elədik,qar yağdı qərədağə

یعنی دعا را ما کردیم، برف به کوه قاراداغ بارید. منظور زحمت را ما کشیدیم فایده و سرخوشی را دیگری برد. این مثل را کسی با لحن گلایه آمیز می‌زند که احساس می‌کند نتیجه‌ی زحمت‌هایش را دیگری برده است.

یک دروغ شاغدار :

یک مثل ترکی هست که میگه : " ییغلاماغین (آغلاماغین) باشارمیین اولوسون تون به تون سالار "یعنی کسی که گریه برای مرده اش رو بلد نباشه مرده اش رو گور به گور میکنه. الان هم یکی از شعر ها و ضرب المثل های قدیم ترکی که همیشه هم نقل محافل هم هست رو به کوروش نسبت داده اند.

این روزها جملاتی از کوروش و دکتر شریعتی در فضای مجازی پخش می کنند که اصلا مربوط به آنها نیست و به نظر من این کار بیشتر تحقیر آنهاست نه تایید و تمجید آنها .

این تصویر بالا هم یکی از حرف هایی است که مثل ترکی رایج در آذربایجان، خراسان و ...  و بین ترک زبانان هست و ترجمه آنرا در یکی از صفحات دنیای مجازی و وبلاگها و... به دروغ به کوروش نسبت داده اند . و مثل ترکی آن نیز :  

گشمه نامرد کورپوسوندن قوی آپارسین سیل سنی.

یاتما تولکو دالداسیندا قوی یسین اصلان سنی.

از پل نامردان عبور نکن ، بگذار آب تو را ببرد .

از ترس شیر به روباه پناه نبر، بگذار شیر تو را بخورد.

آتالار سوزو : رنگ عوض اِئلَمک : رنگ عوض کردن.  

 

ترکان خراسان این مثل ترکی را خطاب به افرادی که پیوسته به نرخ روز نان می خورند و در مسیر آب شنا می کنند و طرفدار زورمندان هستند بیان می کنند. منظور چهره عوض کردن بخاطر منافع خود به هر جلد در آمدن است. یک نمود بارز این مثل در عصر حاضر در لینک زیر آمده است: 

رنگ عوض کردن یک تاریخ‌نگار، دیروز و امروز خسرو معتضد : اینجا

قتیل آتی، دئییرمانچی ائششه یی : مثل اسب عاشورا و الاغ آسیابان.

کاربرد این مثل در مواردی است که از کسی که مظلوم است فقط بهره برداری بی مزد و بی منت بکنند و اصلاً در فکر این نباشند که آن فرد هم خرج زندگی و زن و بچه دارد و باید مزدی به او داده شود.

اسبی را که در روز عاشورا برای استفادة تعزیه خوانان می آورند، هرکسی که برسد از بزرگ و کوچک سوارش می شود و اصلاً کسی به فکر و آب و کاه و جو او نیست.

در آسیاب های قدیمی گاهی یک الاغ نگه می داشتند تا چنانچه کسی بار گندمی در خانه داشت که بخاطر سنگینی و نداشتن حیوان بار بر، نمی توانست آنرا به آسیاب برساند این الاغ را برده و بارش را به آسیاب و آردش را به خانه برساند، این الاغ حیوان هم از جمله حیواناتی بود که مظلوم واقع می شد و هرکس فقط در فکر بردن و آوردن بار خودش بود و کسی در بند و فکر گرسنگی و تشنگی آن حیوان نبود.

 

اوْتانانین اوغلو اولماز : آدم کمرو صاحب پسر نخواهد شد. این مثل را در مقام نصیحت به افراد کمرو می زنند. می خواهند بگویند که اگر کمرو باشد در زندگی از مزایای زیادی محروم خواهد شد.  

کمرویی به عنوان یک ویژگی شخصی ـ حالتی است که طی آن فرد حین برقراری یک ارتباط عادی یا صمیمانه با افراد دیگر دچار مشکل می‌شود.  

اساس درمان کمرویی تغییر در حوزه ی شناختی و تحول در رویه ی زندگی و حیات اجتماعی فرد است، تغییر در شیوه ی تفکر، یافتن نگرش تازه نسبت به خود و محیط اطراف، برخورداری از قدرت انجام واکنش های نو در برابر اطرافیان و تعامل بین فردی، تغییر در باورها و نظام ارزش هایی که کمرویی را تقویت می کند و سرانجام دستیابی به کانون اصلی اضطراب، کاهش اضطراب در فرد کمرو، تقویت انگیزه و افزایش مهارت های اجتماعی و توانایی های تحصیلی، شغلی و حرفه ای، اصلی ترین روش درمان کمرویی است.

 

اوزونه چرم چکدی : بصورتش چرم کشیده است. 

 

منظور این مثل ترکی این است که فرد مورد نظر، فردی خجالتی است.

 

آدمی، موجودی اجتماعی و نیازمند ارتباط با دیگران است. خجالت و کم رویی، آفتی است که آدمی را از کاروان رو به تعالی و ترقّی باز می دارد و به قابلیت های نهفته، فرصت بروز نمی دهد و توان ها و استعدادها را سرکوب و نابود می سازد. از دیدگاه روان‌شناختی، کم رویی، توجهی غیر عادی و اضطراب ‌آلود به خویشتن است که در یک یا چند موقعیت اجتماعی، تجلّی می کند و فرد را در انواع تنش های روانی، شرایط نامناسب عاطفی و شناختی و نابسامانی های جسمی و زیستی، فرو می برد و موجب بروز رفتارهای خام و نسنجیده و واکنش های نامناسب می گردد.