مروری بر یک سفرنامه حج به زبان ترکی آذربایجانی

حج نامه انزاب (مروری بر یک سفرنامه حج به زبان ترکی آذربایجانی)

«حج نامه انزاب» سفرنامه ای منظوم از شاعر معاصر، آقای غلامرضا انزابی پور، متخلّص به «انزاب» است، در 149 صفحه جیبی، که از سوی انتشارات کتاب فروشی ذاکر کریمی، در مراغه به چاپ رسیده است. این کتاب، مقدّمه ای کوتاه از نویسنده و تقریظی به نظم از شاعر ترک آذربایجانی زبان و نامدار معاصر، آقای کریمی مراغی دارد. تشرف مؤلف به حج، در سال 1399 ق. مقارن آغاز چهاردهمین قرن هجرت نبوی و اوّلین دوره حج پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است.

قوربان بایرامینگ ساوجالاری

1-قوربان بایرامینی سئودیکلرینیزله برابر ساغلیق و حضور ایچینده گئچیرمنیزی دیله ریک. بایرام توم اینسانلیقا خیرلی اولسون!..

2-توم آراخاداشلارین قوربان بایرامینی ان ایچدن دیلکلریمله قوتلورام, ساغلیق, باشاری و موتلولوقلار دیلیرم. هر شئی گؤنلونوزجه اؤلسون!

3- الله ائله دیین دوعا‌لاری، ائتدیین عمل‌لری، کسدیین قوربانلاری، وئردیین صدقه‌لری قبول ائتسین. قوربان بایرامینیز موبارک اولسون.

4- قوربان بایرامی اؤنجه دن بوتون موسلمانلارا اؤزللیکله تورک خالقینا قوتلو اولسون 

5- اوره یینه داملا داملا اومود, گونلرینه مین دادلی موتلولوق دؤلسون, سئودیکلرین هر گون یانیندا اؤلسون, اوزون و گولون هئچ سؤلماسین, قوربان بایرامین قوتلو اولسون.

6- فرا رسیدن روز عرفه و عید قربان پیشاپیش خجسته باد. هر چه امام حسین (ع) در دعای عارفانه عرفه اش از خدا طلبید ارزانیتان باد.

(تام جهانگیروف مشدی عیبادین تویوندا رقص ائدرکن...) : 

اویان، اویان، مَشَدی عیباد!

بیرقان، بیرقان، مَشَدی عیباد!

منم ، منم، سنین پیشیگین

سنین ائوینم، سنین ائشیگین 

 

آذر، بایجانیدیر دئییرلر بونلار

کبین کاغاذین چئینیر سیچانلار.

اویان، اویان، مَشَدی عیباد!

 تورکم منه چوخ فارسی قیریلداتما آی اوغلان

چوخ ییـرغالانیـب قاش گوزونو آتما آی  اوغلان 

هرزه گـولـو ائـل گـولـلرینـه قـاتمـا آی   اوغلان

تورکم منه چوخ فارسی قیریلداتما آی  اوغلان

چال عاشیق چال سازینی 

یازان: علیرضا ناب دل – اوختای

چال عاشیق سازینی، اوره گیم دولوب

بعضا اینسان ایچون درمان بو اولور

سازین نغمه لری آخسین کونلومه

یوخسا چیچکلریم عطش دن سولور

(عاشیق سازت را بزن قلبم پر شده است

 گاهی این درمانی برای دردهای انسانست

 بگذار نغمه های سازت در روحم جاری شو

و گرنه شکوفه هایم از غم پلاسیده خواهد شد)

گؤز یاشیم مرهم اگر اولسا اولونجان تؤکرم

سنه درماندی اگر سدلری بیر-بیر سؤکرم

سن من قوربان اولوم اؤلسن اگر من اؤلرم

دوشونن خلقیمه دونیا بویو جاننان نؤکرم

♥ ღ نازلی نیگار مئدیاسی ღ ♥

خاطره پدر و حکایت هایش :

بچه بودیم و هنوز تلویزیون به خراسان از حمله بجنورد و روستای گریوان نیامده بود. سرگرمی خانوادگی مان بازی های محلی بود. شب های سرد و پر برف زمستان پدر، جان و دلمان را با قصه خوانی اش گرم می کرد. قصه ملانصرالدین و ضرب المثل زیر یکی از آنها بود.

دیل ...

***عقیل آذردخت****

دیل وارلیق هویتدی بونی دویمالییق بیز

ناموسدی بلی, ناموسا جان وئر‌ملییق بیز

رنگین دئیشیب دیل ساتانین ارزشی اولماز

بنزر کسیلن بیر خولا دای کؤک سالا بیلمز

هر کیمسه دیلین آتسا دینینده آتاجاقدیر

ناموسسوز اولوب خوار اولاجاقدیر , باتاجاقدیر

دیل ناموسوم ائل غیرتیم اولکم شرفیمدیر

هر تک تکینه وئرمگه جانیم هدفیمدیر

 

الینن ادن بؤینوینن چکر

alinən ədan böyninen çəkər

کسی که با دست خودش کرده-عاقبتش را باید به گردن بگیرد

 

بو ال دن برن اؤ ال دن آلار

bü əlden veran ö əlden alar

به هر دستی که بدی میگیری از همون دست

نگاهی به شمارش در ترکی

زبانشناسان نشانه های از بین رفتن یک زبان را از بین رفتن اعداد در آن زبان می دانند که متاسفانه هم اکنون در بین جوانان و کم و بیش بزرگترهای ترکان خراسان و .... مشهود است. با وجود اینکه همه ما این اعداد را به تورکی می دانیم اما کمتر استفاده می کنیم. دوستی می گفت ما هنگام شمارش گوسفندان خوب همه را به تورکی می شماریم، اما نمی دانم چه می شود که نوبت به ساعت و روز و شب و ... می شود اعداد فارسی می شوند.

تات آتالار سٶزونده (تات در ضرب المثل های ترکی)

تات آتا مین سه, تانری سونو تانیمس : تات به اسب سوار شود خدای خود را هم نمی شناسد. " تات " کلمه ترکی است و یعنی غیر تورک و واژه ای است که ترک ها همواره به اقوامی که به نوعی با آن ها بیگانه بوده اند، اطلاق می شده است. قدیمی ترین سندی که در آن واژه تات بکار رفته است سنگ نوشته های اورخون است که از قرن دوم برجای مانده است، تات در این سنگ نوشته ها ظاهرا بمعنای " اتباع " و رعایا بکار رفته است (دایره المعارف اسلامی). اما " تاجیک " در اصل " تات جیک " است و یعنی آدم کوچک. تاجیک در دیوان لغات الترک بصورت" تژیک " ثبت شده است. در آزربایجان به رانده شده, " تزیک " می گویند. به غیر این ها ترکان مسلمان، ترک های غیر مسلمان را " تاتار " می نامیدند و " تاتار " در اصل " تات+ ار " است بمعنای مرد غیر تورک، تات شونده, کسی که تات نیست ولی با تات ها دوستی می کند.

 

قبریم اوسته گلر اولسوز منه بیر ساز گتیرین

حمد و سوره یئرینه شوریله شهناز گتیرین

فاتحه ایسته میرم اوزگه دیلینن بزارام

اوز دیلیمده منه روح اوخشایان آواز گتیرین

نمونه اشعار عامیانه ترکی شهرستان درگز

دراین پست نمونه هایی از اشعار اجتماعی، اخلاقی و فورکوریک ترکی خراسانی در شهرستان درگز را درنظر گرفته ایم امیدکه مورد توجه قرار گیرد.

درخراسان بزرگ گاهی به اشعار عامیانه ی خاصی برخورد می کنیم که بیانگر خود جوش بودن آنست. به اینگونه اشعار عامیانه که با زبان محاوره یا گفتاری توسط پدران و مادران برای انتقال به نسل های بعد خوانده می شوند شعر عامیانه یا فولکوریک گفته می شود. از ویژگی های اینگونه اشعار می توان عدم توجه عمیق به مفاهیم و درون مایه شعری، نبودن ارتباط معنایی میان مصراع ها، کوتاه و بلند بودن مصراع ها، بکاربردن کلمات فارسی در اشعار ترکی جهت تنظیم وزن و قافیه و بالعکس و استفاده از کلمات محاوره ای را نام برد. اینگونه اشعار که ممکن است توسط بزرگسالان یا کودکان بدون اراده بر زبان ها جاری شوند از گذشته های دور سینه به سینه نقل شده و به ما رسیده و حال وظیفه ماست که آنها را حفظ و با آموزش به فرزندان خود به آیندگان منتقل کنیم.

بهمن رنجبران : 

در زیر دو بیت شعر از گفته های ججو خان سردار قرن اخیر آورده شده است. از علاقه مندان می خواهیم، با توجه به تاریخ معاصر شمال خراسان، اظهار نظر کرده و بگویند : چرا ججو خان این اشعار را گفته و در آن زمان اوضاع و احوال منطقه شمال خراسان بخصوص درگز چگونه بوده است؟ و چه عواملی باعث شده ججو خان این خواسته ها را مطرح کند؟  

درگزینگ ایگیدی، تورینگ گلینگ یانیمه.

نظمیه بیداد ایتدی، کاری اولدی جانمه.

 

عالم لرنی قیررمن یا یاخللر قانیمه .

خداوند نصرت وئرسه، رواج وئررم اسلامه.

منبع : اینجا

گؤزیومولدو اویونو (قایم موشک بازی)

اشاره : از دیر باز جوانان ترکهای خراسان با انجام ورزش ها و بازی های محلی, و سنتی اوقات فراغت خود را پر نموده و برآمادگی جسمانی و ورزیدگی و توانایی خود می افزودند. و لیکن مدت هاست که با ظهور تلویزیون، و انترنت و.... بخش عظیمی از اوقات نوجوانان به تماشای آن اختصاص یافته و ورزش های مذکور کمرنگ شده اند. در این پست یکی از بازی های سنتی کودکان ترکهای خراسان را با نام " گؤزیومولدو " و  در آذربایجان " گیزلان پالانچ اویونو " نام دارد و معادل “ قایم موشک بازی” در فارسی است و دربین ترکان خراسان و دیگر ترکان ایران مرسوم می باشد را به همراه مقاله طنز گونه " قایم کوشک بزرگان " آورده ایم امید است مورد توجه و پسند قرار گیرد.