بومادران و نسترن گولو
بومادران  (Achillea millefolium) : بویما دَرَن ◄ بیلدیگیز کیمی تورکجه ده، "دَرمَک" نئچه آنلامدا ایشلَنَر. بیرینجی اُوتی یئردن قوپاردیپ ئوزمک- ایکینجی یارانین چیرکین دَرمک- ئوچونجی ناخوشلوغون دَریلمگی دئییلَر. منجه قدیم، بویما بیرجور ناخوشلوقوموش کی بو اُوت اُو ناخوشلوقی آرادان آپاریرمیش. بویما درن گولو : بوتون بدنده کی یئل آرادان آپارار. سانجیاخئییردیر.

نگاهی به نام شهرهای ترک نشین خراسان

خراسان از زمانهای دور مرکزیت زبان و فرهنگ اصیل ترکی بوده است و طوایف زیادی از ترکهای سرتاسر جهان را به خود جذب نموده است .

ریچارد فرای سابقه حضور ترکان خراسان را قبل از اسلام می داند. بدلیل اینکه بومیان شمال خراسان ترک تبار بوده اند. بیشتر شهرهای این مناطق به زبان ترکی می باشد .

در زیر به تک تک نام های ترکی شهرها می پردازیم:

قوچان:  نام اصلی شهر قوچان قؤچان می باشد به لاتین :qöçan  قؤچان از دو واژه قؤچ+ان تشکیل می شود. قؤچ همان قوچ در فارسی می باشد که از جمله کلمات ترکی دخیل در فارسی می باشد " ان " هم پسوند مکان می باشد و معنای کامل قؤچان : سرزمین قوچ می باشد .

یازار : روح پرور قوچان

جستاری در اصطلاحات و کلمات اصیل ترکان خراسان

نمونه موردی تحقیق : خراسان رضوی. شهرستان قوچان. بخش قوچان عتیق، روستاهای نوروزی، کلوخی، محب سراج، گؤگجه (گوجه) ینگی قلعه، یزدان آباد.

 بحمدلله کلمات و اصطلاحات ترکی مربوط به حوزه های کشاورزی، دامداری و باغداری از ورود کلمات بیگانه و فرآیند ناپسند آسیمیلاسیون مصون مانده است.

دلیل اینجانب برای مصون ماندن اصطلاحات و کلمات مربوط به کشاورزی، دامداری، باغداری و ..، این است که به عنون مثال جوی باغ. یک جوبه بین دو تا پشته قرار می گیرد. به آن قسمت از جوبه که رو به آفتاب باشد گؤنئی و به آن قسمت که برخلاف این جهت باشد قوزئی به معنای شمالی گفته می شود. سمت شرقی، دوغی یا گؤن چیخر (طلوع آفتاب) و به سمت غربی باتی یا گؤن باتر (غروب آفتاب) گفته می شود... گؤنئی، قوزئی، گؤن چیخه ر، گؤن باته ر. 

برخی کلمات ترکی مستعمل در فارسی

آتابای : شخص بزرگ و مالدار و نام یکی از طوایف بزرگ ترکمن که در حدود اترک بسر می برند.

آداش : ( آتاش ) : همنام -هم اسم - دو تن که یک نام داشته باشند هر کدام نسبت به دیگری آداش خوانده می شود .

آغل : جائی در کوه یا خانه که برای جا دادن گوسفند در شب درست می کنند - لانه مرغ خانگی - در فارسی بضم غین تلفظ می کنند .

آق سقال : ( آق سقل ) : ریش سفید - بزرگتر و سر دسته .

آقشام : غروب - هنگام غروب - شامگاه و شیپوری که هنگام غروب در سرباز خانه میزنند .

آلاچق : ( آلاچیق ) : نوعی از خیمه - خانه چوبی و سایبانی که در باغ یا صحرا درست می کنند .

دلی (دیوانه، پهلوان، بی باک، سر به هوا، شجاع و طغیانگر)

چندی پیش سایت آقای عبدالله شهبازی را بررسی می کردم که به عکس و مطلبی در مورد دَلی داغی که فارس ها آن را کوه دلو می خوانند برخوردم. آقای شهبازی پیشتر در کتاب ایل ناشناخته این کلمه را احتمالا تورکی خوانده بودند و کوه دلی سال ها بل قرن هاست که گذرگاه طایفه های مختلف قاشقایی بوده است.

در خراسان مرحوم حاجی قربان سلیمانی بخشی بزرک خراسان در وصف قهرمانی های " ججو خان " بجای " بینالود "، کلمه " دلوه داغی " را بکار می برد و " دلوه " ممکن است " دالوا " و یا "ده لی" باشد و برای مثال " دالوا داغی " و یا " ده لی داغ " و مانند " یامان داغی ".

در زبان تورکی کلمه دلی به معنای : دیوانه، پهلوان، بی باک، سر به هوا، شجاع و طغیانگر و ... آمده است. در بررسی مکان های جغرافیایی در حوزه قاشقایی به رودخانه خشک شهر شیراز که آن را دلی چای می نامند نیز برخوردیم که وجه تسمیه آن بخاطر طغیانگر بودن آن است.

تمام زبان های دنیا از زبان های دیگر کلمه می گیرند و کلمه نیز می دهند. حتی اگر این زبان زبانی بین المللی همچون انگلیسی باشد. کلمات بیگانه بسیاری وارد زبان فارسی شده اند که کلمات عربی، انگلیسی، فرانسه و روسی از آن جمله اند، اما شاید ندانید که کلمات بسیاری نیز از زبان ترکی وارد زبان فارسی شده اند که ما روزانه بسیاری از آنها را در مکالمات و نوشته هایمان بکار می بریم. زبان ترکی و فارسی در طول قرنها، به دلیل همجواری و تشکیل حکومت های مشترک توسط این دو ملت کلمات بسیاری را از هم گرفته اند.  

سخنی از مولمان فرمانده آلمان

 

هـر حـقـیـقــتی از سـه مـرحـلـه می گـذرد:
ابـتـدا، بـه مـسـخره گـرفـتـه مـیـشود
بـعـد بـه شـدتـــــ بـا آن مـخالـفـتـــــ مـیـشـود
و در آخـر، بـه عـنـوان امـری بـدـیهـی پـذـیـرفـتـه میـشـود.

"آرتورشوپنهاور"

 

قسمت های مختلف خوشه انگور در زبان ترکی

در زبان مادریمان تورکی خوراسانی هر قسمت از خوشه انگور یک نام (بالداق، جئلینگه، تئلیسکه و بیجه) دارد. پس از خشک شدن بالداق، جئلینگه، تئلیسکه و بیجه به بیجه های انگور کشمشی " کیشمیش " و به بیچه های دیگر انگورها " تئیفی " گفته می شود و به آشغال های کشمش" چؤپ " می گویند."

خوشا (Xoşa) : در اصل قوشا (Qoşa) است و معنای قوشا (Qoşa)، بیرلیکده (با هم)، جفت، همراه، درکنار هم می باشد.

ریشه نام آذربایجان بصورت زیر است

آذ (آس)

ار(جوانمرد)

بای (بزرگ)

جان(گان :یکی از پسوندهای مکان ترکی)

بطور کلی به معنی محل زندگی آذ (آس) جوانمرد و بزرگ

بیر اوشاق سؤزلویونده روسجا آلینتی لار

یازار : محمد اردم

 

سون دؤنم‌ده دیلیمیز اوزرینه چالیشمالار آرتدیغی اوچون سؤزلوک یازیمی و یاییمی ساحه‌سینده ده یئنی حرکت‌لر گؤرونور. اوشاق ادبیاتی، اوشاق سؤزلوکچولویو و اوشاق‌لار اوچون علمی کیتابلارین نه قدر اؤنملی اولدوغو و دیلیمیزین بو ساحه ده‌کی یوخسوللوغو آچیق بیر گرچک‌دیر. یایینلانان  اثرلرین ده ایلک آددیم لار اولدوغو اوچون – بوتون زحمتلره رغمن-خطالی اولمالاری سون درجه طبیعی دیر. آنجاق بونلار اَلَشدیرمک و تنقید اَله‎یین دن  گئچیرمه لریله، قصورسوز و قالارغی اولابیلیرلر. اله آلدیغیم سؤزلوک "منیم اینگیلیسجه-تورکجه شکیللی سؤزلوگوم" آدیلا یایینلانمیش دیر[1].

ائتیولوژی کلمه آذریایجان

داش به معنی سنگ است. اما وقتی به آخر اسم می پیوندد نقش پسوندی پیدا می کند و معنی اش عوض می شود . 

پسوند داش وقتی به آخر اسم اضافه می شود کلمه جدیدی را می سازند که معنای متفاوتی می دهد ، این پسوند اغلب نشانه شراکت یا ارتباط میان دو چیز (که اسم بیانگر آن است) می باشد. 

به واژه های مرکب زیر دقت کنید:

    یول(راه)+داش = یولداش (yoldaş) به معنی همراه

    آد(نام) +داش = آدداش= آداش به معنی همنام

    سر(راز) +داش = سرداش (sırdaş) به معنی همراز

مولا علی دن سوروشوللار:

واجیب ندی و لاب واجیب ندی؟

یاخین ندی و لاب یاخین ندی؟

شگفت ندی و لاب شگفت ندی؟

چتین ندی و لاب چتین ندی؟